فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب

تبارشناسی مفهوم وراثت و بازتاب آن بر نژادگرایی جریان اندیشه‌ورزی در روابط بین‌الملل

2023-03-06T21:39:31-08:00

‌فلسفۀ علومِ زیستی و علومِ اجتماعی از زمان آغاز بحث‌‏های علمی پیرامون مفهوم وراثت و انتقال صفات از والدین به فرزندان، ‌مسیر پُرفراز‌و‌نشیبنی را طی کرده‏‌اند. این‌که ذات بشر از پیش و به‌واسطۀ خصوصیات ژنتیکی تعیین می‌شود یا تحت تأثیر محیط برساخته می‌شود، پرسش بنیادینی بوده است، که به یکی از مهم‌ترین مناظرات علم فلسفه، یعنی مناظرۀ طبیعت و پرورش شکل داده است. این مقاله درصدد بوده است تا جدایی و گسست امر اجتماعی از امر زیستی را از دریچۀ تبارشناسی مفهوم وراثت بررسی و پیامدهای آن را بر نژادگرایی جریان اندیشه‌ورزی روابط بین‌الملل‌ نشان دهد. پرسش اصلی این مقاله این بوده است که: ‌تبارشناسی مفهوم وراثت چه تأثیری بر جریان اندیشه‌ورزی روابط بین‌الملل به معنای عام گذاشته است؟ به منظور پاسخ به این پرسش از روش تبارشناسی استفاده کرده‌ایم. یافته‌های این پژوهش نشان داد که تطور مفهوم وراثت در نیمۀ نخست قرن بیستم باعث ورود بحث‌های نژادگرایی در قالب جنبش به‌نژادی در نظریۀ روابط بین‌الملل و به‌طور خاص جریان تفکر آلمانی این رشته شده است. هم‌چنین از دهۀ ۱۹۸۰ با استعلای فلسفۀ علوم اجتماعی از علوم زیستی، مدل استاندارد تفکر علوم اجتماعی منجر به چرخش‌های گفت‌مانی و معنایی در نظریۀ روابط بین‌الملل شد و این نوع نگاه در ره‌یافت پسااستعمارگرایانه به مسألۀ نژاد بازتاب یافت.

استراتیژی‌های بقا و پایداری سازمان‌ها در محیط‌های فرّار

2023-03-06T22:47:12-08:00

دنیا اکنون یک دِه‌کدۀ کوچک است. تحولات در یک گوشۀ آن، به سرعت همه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این تحولاتِ بسیار، جوامع و سازمان‌ها را متأثر می‌سازد و محیط کار را بی‌ثبات می‌نماید؛ پس لازم است تا سازمان‌ها برای بقا و پایداری، خود را با این تحولات وفق دهند تا متأثر نگردند. این یعنی، داشتن استراتیژی‌هایی‌که بتواند بقای آنان را تضمین و سازمان را پایدار نماید؛ باتوجه به این امر، این تحقیق بر اساس هدف آن از نوع کاربردی می‌باشد و با جست‌وجو در پی این بوده است که:‌ استراتیژی‌های بقا و پایداری برای پوهنتون غالب هرات کدام‌هایند، و کدام‌یکی این استراتیژی‌ها برای بقا و پایداری پوهنتون غالب هرات اهمیت بیش‌تری دارد؟ این تحقیق کاربردی داده‌های کمّی و کیفی را به شیوۀ تحلیل سلسله‌مراتبی AHP و از طریق برنامة Expert Choice مورد تحلیل قرار داده است. ابزار گردآوری دادهها پرسش‌نامه بوده که از مطالعات کتاب‌خانه‌یی ترتیب گردیده است. اولویت‌بندی و وزن‌دهی استراتیژی‌ها، توسط هفت تن از خبره‌گان، که هیئت ره‌بری پوهنتون غالب هرات بودند، صورت ‌پذیرفت. نتایج حاکی از این است، که استراتیژی‌های مدرن‌شدن، مدیریت مصارف و تنوع تولید یا خدمات، مهم‌ترین استراتیژی‌های بقا و پایداری برای پوهنتون غالب هرات اند.

ابزارهای دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی افغانستان

2023-01-24T20:19:09-08:00

دیپلماسی فرهنگی، تلاشی برای درک، آگاهی‌ و مشارکت مردم است. کشورها به کمک دیپلماسی فرهنگی به دنبال تثبیت و تقویت جای‌گاه خود در محیط بین‌الملل هستند. استفاده از دیپلماسی فرهنگی و به‌کار‌بستن آن در سیاست خارجی موجب شکل‌گیری هژمونی فرهنگی می‌شود. دیپلماسی فرهنگی از طریق ابزارهایی که ‌برای هر کشور مختص است، اعمال می‌شود. ابزارهای فرهنگی‌، که قدرت‌مندتر از سایر ابزارها ازجمله سیاسی، اقتصادی و حتا نظا‌می‌ هستند، می‌توانند اهداف و آرمان‌های ملّی‌ را پیش ببرند. در این پژوهش برای پاسخ به این سوال که ابزاراهای دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی افغانستان کدام‌هایند؟ با استفاده از منابع کتاب‌خانه‌یی و به روش تحلیلی-کاربردی، مورد بررسی قرار گرفته است؛ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که افغانستان می‌تواند با استفاده از ابزارهای موجود در دیپلماسی فرهنگی خود، در تقویت اهداف و منافع دیپلماسی فرهنگی و افزایش نفوذ فرهنگی کشور، گام بردارد.

تصور هرات‌نشینان از پوهنتون غالب

2023-03-07T00:49:45-08:00

دانش‌گاه‌ها، یکی از مهم‌ترین مراکز رشد علمی و فرهنگی در جوامع مختلف به‌شمار می‌آیند. دانش‌گاه‌های امروز‌، به نهادهایی مبدل‌ شده‌اند که علاوه بر کارکردهای علمی- آموزشی و تحقیقی، نقش بسیار مهم و تأثیرگذار اجتماعی و فرهنگی را ایفا می‌نمایند؛ بنابراین، برحسب ضرورت، دراین تحقیق تلاش گردید تا تصور هرات‌نشینان (خبره‌گان و مردم عوام) از پوهنتون غالب مشخص گردد. اشتراک‌کننده‌گان تحقیق، شهروندان شهر هرات بوده و براساس نمونه‌گیری احتمالی تصادفی ساده، جمعیت نمونه‌یی که حاصل فرمول شوماخر و لومکس به تعداد 670 نفر بوده، با استفاده از پرسش‌نامه تحت مطالعه قرار گرفته‌اند. اطلاعات به‌دست‌آمده نیز با استفاده از نرم‌افزار SPSS24 و Smart PLs 30 مورد تحلیل قرار گرفته، ‌که نتایج آن حاکی از آن‌است که به ترتیب در سطح خبره‌گان و مردم عوام، ارزش‌های پیوندی پوهنتون و جامعه به ترتیب با ضریب تأثیر 0.910 و 0.950 بیش‌ترین اهمیت و ارزش‌های مسؤولیت‌پذیری اجتماعی در سطح خبره‌گان با ضریب تأثیر 0.665 و ارزش‌های سازو‌کار آموزشی در سطح مردم عوام با ضریب تأثیر 0.624 پایین‌ترین درجۀ اهمیت را از آن خود نموده است.

نقش ترکیه در تحولات سیاسی و امنیتی افغانستان

2023-03-07T19:55:56-08:00

ترکیه به‌عنوان یک قدرت منطقه‌یی و عضو ناتو، نقش فعّالی در تحولات افغانستان در سال‌های اخیر ایفا کرده است. در‌واقع پس از حملۀ ائتلاف با ره‌بری امریکا به افغانستان در سال 2001، ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو در حوزۀ غیرنظامی در افغانستان فعّال بوده و پس از خروج امریکا و ناتو، تلاش کرده است تا نفوذ خود را در این کشور حفظ کند. در این راستا، پرسش اصلی تحقیق این بوده است که نقش ترکیه در تحولات افغانستان چه بوده است؟ این تحقیق با استفاده از روش کیفی و کاربست نظریة نقش، انجام شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که: نقش ترکیه در افغانستان علی‌رغم تغییر روش‌ها و ابزارهای هم‌کاری، مبتنی بر حفظ نفوذ ترکیه در این کشور به‌عنوان نشانه‌یی از مؤلفه‌های قدرت منطقه‌یی ترکیه و ابزاری برای چانه‌زنی‌های سیاسی با غرب، خصوصاً امریکا بوده است.

چالش‌های مفهوم اسیر جنگی

2023-03-07T20:21:11-08:00

از‌مهم‌ترین ستون‌های حقوق بین‌المللِ بشردوستانه، تفکیک رزمنده‌گان از غیرنظامیان بوده است. ویژه‌گی بارز خصیصۀ رزمنده‌گی این است، که آن‌ها حق مشارکت در درگیری‌ها را دارند. رزمنده‌گان به صرف انجام اقدامات قانونی در جنگ، تعقیب و مجازات نمی‌شوند و پس از پایان مخاصمات، می‌بایست آزاد شوند. شناسایی وضعیت اسیر جنگی، مقدمۀ لازم برای بهره‌مند‌شدن رزمنده از این حقوق است. ایالات متحده جهت محرومیت جنگ‌جویان وابسته به طالبان و القاعده در جنگ افغانستان، از شناسایی وضعیت اسیر جنگی برای دست‌گیرشده‌گان، خودداری کرد و از آن‌ها با‌عنوان رزمندة غیرقانونی نام برد تا بتواند آن‌ها را برای مدت نامحدودی در بازداشت نگه دارد. هدف این تحقیق، بررسی مسؤولیت بین‌المللی دولت امریکا در وضع این قانون و ضرورت الغای این مقرره بوده است. سوال اساسی این پژوهش این بوده‌ که: که رویکرد جدید امریکا، به‌ویژه قانون 2006م تا چه میزان با مقررات حقوق بشردوستانه مطابقت دارد؟ روش بررسی این پژوهش، تحلیلی –توصیفی می‌باشد و شیوۀ ‌گردآوری اطلاعات، کتاب‌خانه‌یی است. با بررسی قواعد حقوق بین‌الملل از‌جمله رویۀ قضایی بین‌المللی به این یافته‌ها دست یافته‌ایم که: قانون مذکور علاوه بر مغایرت با مقررات کنوانسیون سوم ژنو، رویۀ خطرناکی را در روابط بین‌المللی ایجاد خواهد کرد و پس‌رفتی در رعایت قواعد مسلم حقوق بشردوستانه در حوزۀ حقوق رزمنده‌گان می‌باشد، که در چند دهۀ اخیر، رو به توسعه و پیش‌رفت نهاده است.

سیاست خارجی متوازن و دیپلماسی دوجانبۀ افغانستان

2023-01-30T19:36:55-08:00

کشورها در عرصۀ بین‌الملل برای به دست‌آوردن حداکثر امتیازات و داشتن روابط و تعامل حسنه با سایر کشورها و به‌ویژه قدرت‌های بزرگ منطقه‌‌یی و جهانی، که باهم رقابت دارند، به اتخاذ سیاست خارجی متوازن می‌پردازند. اتخاذ سیاست خارجی متوازن مانع از تبدیل‌شدن کشور اتخاذ‌کنندۀ این سیاست به میدان رقابت و جنگ‌های نیابتی بین کشورهای دیگر می‌شود. امارت اسلامی افغانستان با اتخاذ سیاست خارجی متوازن توانسته است در عرصۀ دیپلماسی دوجانبه با بعضی از کشورها ارتباط داشته باشد. حال پرسش این است که اتخاذ سیاست خارجی متوازن از سوی امارت اسلامی افغانستان در دیپلماسی دوجانبة این کشور با سایر کشورها چه دست‌آوردی داشته است؟ برای پاسخ به این پرسش از منابع ‌کتاب‌خانه‌یی و به روش تحلیلی-توصیفی استفاده شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که امارت اسلامی افغانستان با اتخاذ سیاست خارجی متوازن در دیپلماسی خود موفق بوده و توانسته^‌با قدرت‌های بزرگ منطقه‌یی و جهانی باوجود رقابت، روابط و تعامل حسنه داشته، بعضاً دیپلُماتانی را نیز به این کشورها فرستاده است.

عناصر حمّاسه در داستان ضحّاکِ شاه‌نامه

2023-03-07T21:10:00-08:00

فردوسی، بزرگ‌ترين حماسه‌سرای ايرانِ کهن، و شاه‌نامه ارزش‌مندترين اثر حماسی در ادب فارسی است. اين كاخ بلند نظم فارسی را از چشم‌اندازهای گوناگون می‌توان نگريست. داستان‌ها در شاه‌نامه نقشی مهم و سازنده دارند و از زاويه‌های مختلف قابل تحليل و بررسي اند. یکی از داستان‌های شاه‌نامه داستان‌ ضحّاک است. هدف این تحقیق یافتن پاسخ به این پرسش بوده‌ است که: عناصر و نمادهای حمّاسی در داستان ضحّاک کدام‌هایند؟ این تحقیق براساس هدف، بنیادی – نظری، براساس ماهیت داده‌ها، کیفی و روش نقد داده‌ها، تحلیلی – توصیفی است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که: عناصر مهمِّ این داستان، جنگ‌آوری و شه‌سواری، حضور حیوانات، زمان‌ها و مکان‌های ابهام‌دار، پیش‌گویی و کشتن نوزادان، خواب‌دیدن و سحر و جادو است.