فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب

خوانشی نمادشناختی از شعر «تا انتها حضور» سهراب سپهری

شیرزاد طایفی — 2024-09-21

سهراب سپهری از معدود شاعران معاصر است، که گرایشی به اندیشه‌های عرفانی در اشعار او مشهود است. هم‌چنین اشعار او رویِ هم‌ رفته، فضایی سوررئالیستی دارند. همین سبب می‌شود که اشعار سپهری ظرفیت لازم را برای بررسی‌های نمادشناختی داشته باشند. نمادشناسی روی‌کردی است که به تحلیل نمادهای موجود در اثر ادبی برای راه‌بردن به معانی پنهان آن‌ها می‌پردازد. در این پژوهش، شعر «تا انتها حضور» سهراب سپهری که مربوط به دفتر «ما هیچ، ما نگاه» و آخرین شعر دیوان او است، از دید نمادشناسی بررسی و خوانش تازه‌یی از آن به دست داده شده‌است. پژوهش پیشِ ‌رو با روی‌کردی تحلیلی ـ توصیفی ـ نمادشناختی و با تکیه بر مطالعات اسنادی و کتاب‌خانه‌یی صورت گرفته‌است. هدف پژوهش حاضر این بوده است که ببینیم آیا می‌توان با روی‌کرد نمادشناسانه به خوانشی از شعر «در انتها حضور» سهراب سپهری دست زد و آیا معنایی که با این شیوه به دست خواهد آمد، با تجربۀ زیستۀ شاعر ارتباط معناداری دارد یا خیر؟ بر پایۀ این پژوهش می‌توان به این پرسش پاسخ مثبت داد. میان تجربۀ زیستۀ سپهری با معنای عرفانی این شعر ارتباطی به چشم می‌خورد. یافته‌ها نشان می‌دهند که در شعر «تا انتها حضور» سخن از خواب- مکاشفه‌یی است که راوی در آن به زمان ازل (شب ازل) می‌رود و با چشم «همه‌آگاه» به عشق، تکوین حیات، راز ازل و حقیقت می‌نگرد.

مبارزه با خشونت بر مبنای جنسیت

لووُ کاسا — 2024-09-21

این مطالعه به بررسی مسألۀ خشونتِ مبتنی بر جنسیت علیه مردان و این‌که آیا قوانین و مقررات به‌طور برابر از آن‌ها محافظت می‌کند، پرداخته است. تمرکز آن بر یافته‌های پژوهشی‌یی‌است که در منطقۀ بیتی، در حومۀ متاتا انجام شده و هدف آن بهبود مداخلات مددکاری اجتماعی در برخورد با موارد خشونت مبتنی بر جنسیت، بدون توجه به جنسیت مراجعان است. این پژوهش ادبیات مربوط به خشونت علیه مردان را خلاصه کرده و بررسی می‌کند که چه‌گونه مفهوم خشونت مبتنی بر جنسیت علیه مردان در عمل اجرا می‌شود؛ هم‌چنین تأملاتی در مورد تجربۀ مردان از خشونت و نیاز به بهبود مداخلات مددکاری اجتماعی ارائه می‌دهد. این تحقیق با استفاده از روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی و روش‌های کیفی، با ۱۲ شرکت‌کنندۀ منتخب انجام شد. داده‌ها از طریق مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته جمع‌آوری شده و با استفاده از تحلیل محتوای موضوعی تحلیل گردید.

بررسی وضعیت مطالعۀ دانش‌جویانِ دانش‌گاه هرات

احمدجواد اصیل — 2024-09-21

مطالعه ابزاری‌است که توسط آن ایده‌ها و تجارب نخبه‌گان‌ در سطح جامعه تسرّی می‌یابد. مطالعه ضامن پایداری فرهنگ نیز می‌باشد؛ طوری‌که نِحله‌های فکری و عقیدتی، ره‌یافت‌های علمی، آموزه‌های دینی، فلسفی، هنری و عرفانی، مدیون ثبت و خوانده‌شدن می‌باشند. پژوهش کنونی از آن جهت، که می‌توان با درک و فهم درست از فرایند و شکل مطالعه در میان دانش‌جویان و هم‌چنان با کشف عوامل مؤثر بر این فرایند، زمینه‌ساز افزایش سطح آن شده و در جهت رفع آن چالش‌ها عمل نماید، پی‌ریزی شده است. در این پژوهش به بررسی میزان مطالعه، نوعیت محتوای مورد مطالعه و عوامل مؤثر بر مطالعۀ دانش‌جویان دانش‌گاه هرات پرداخته شده است. پژوهش کنونی به‌صورت پیمایشی و به کمک پرسش‌نامه در مورد ۳۰۰ تن از دانش‌جویان دانش‌گاه هرات در آغاز سال ۱۴۰۳،‌ با استفاده از روش نمونه‌گیری غیراحتمالی- سهمیه‌یی اجرا شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که: ۶۳.۷ درصد از دانش‌جویان دانش‌گاه هرات کم‌تر از ۱۱ ساعت در هفته به مطالعۀ منابع درسی می‌پردازند؛ درحالی‌که ۵۸.۴ درصد از این دانش‌جویان به همین میزان منابع غیردرسی مطالعه می‌کنند. هم‌چنان میزان مطالعۀ غیردرسی دانش‌جویان دانش‌گاه هرات نسبت به میزان مطالعۀ درسی پایین‌تر می‌باشد. کتاب‌های انگیزشی پُراستفاده‌ترین و شعر و رُمان کم‌استفاده‌ترین محتواهایی است که دانش‌جویان دانش‌گاه هرات مطالعه می‌کنند. حدود نیمی از دانش‌جویان مورد بررسی هیچ کتابی در سال گذشته نخوانده اند. بناءً میزان مطالعه‌ در میان این دانش‌جویان به نسبت به سایر کشورهای پایین می‌باشد و عواملی هم‌چون داشتن شغل، عوامل صحی- روانی، رسانه‌های اجتماعی و شرایط اقتصادی بر این فرایند مؤثر می‌باشد.

بررسی نقش سازمان هم‌کاری‌ شانگهای بر هم‌گرایی منطقه‌ییِ امارت اسلامی افغانستان

علیرضا انصاری کارگر — 2024-09-21

در عصر کنونی، کُنِش و واکنش بازیگران و رخدادهای سیاسی فقط محدود و محصور در حوزۀ داخلی کشورها نیست، بل‌که تحولات سیاسی، پیامدهایی را برای سایر کشورها به هم‌راه دارد. با به قدرت رسیدن حکومت امارت اسلامی در سال ۲۰۲۱ تعاملات منطقه‌یی هم دگرگون گردید؛ زیرا بازیگران جدید منافع و قواعد خاصی را تعقیب کرده اند. کشورهای ذی‌دخل در امور افغانستان در چهارچوب الگوی منطقه‌یی سازمان هم‌کاری شانگهای، ‌عدم حضور امریکا را هم برای حکومت امارت اسلامی و هم برای کشورهای عضو فرصت دانسته‌اند. با توجه به اهمیت موضوع پرسش اصلی تحقیق این بوده است که سازمان هم‌کاری شانگهای، چه نقشی بر هم‌گرایی منطقه‌یی ‌امارت اسلامی افغانستان دارد؟ فرضیه این بوده است ‌که سازمان هم‌کاری شانگهای، سیاست‌های ضدّ‌داعشی ‌امارت اسلامی افغانستان را به‌عنوان فرصتی برای هم‌گرایی امنیتی، سیاسی و اقتصادی آن‌ها می‌داند. برای انجام پژوهش حاضر از روش تبیینی – تحلیلی استفاده شده است و ‌داده‌ها به روش کتاب‌خانه‌یی انجام گرفت. یافته‌های تحقیق نشان داد که سازمان هم‌کاری شانگهای در امر مبارزه با داعش، قاچاق مواد مخدر با حکومت کنونی هم‌سویی داشته و چنین روی‌کردی باعث شده تا امارت اسلامی فرصت هم‌گرایی با محوریت سیاسی (مشروعیت منطقه‌یی)، اقتصادی (استفاده از سازوبرگ‌های اقتصادی کشورهای عضو) و امنیتی (مبارزه با هراس‌افگنی) را به‌منظور تعامل معنادار به‌دست آورد.

بازنمایی ‌نگرش‌ها و پویایی‌ها

متیو اوموجمیت دامیلولا — 2024-09-21

این تحقیق نظری دیدگاه‌های ساکنانِ منطقۀ مورد مطالعه را در مورد پذیرش جامعۀ دگرباش در محیط‌های روستایی نیجریه، با تمرکز بر اویه اکیتی، ایجان اکیتی، ایرون آکوکو، و اوکیتی‌ بررسی کرده است. این تحقیق با استفاده از رو‌ی‌کرد کیفی، از مصاحبه و تحلیل محتوا مبتنی بر نظریۀ هویت اجتماعی برای بررسی نگرش‌ها و پویایی‌ها استفاده نموده‌ است. نمونه‌گیری هدف‌مند از ۱۰ تا ۲۰ شرکت‌کننده، از جمله ره‌بران جامعه، افراد دگرباش، نماینده‌گان سازمان‌های غیردولتی، و اعضای عمومی جامعه، بینش‌هایی را در مورد تعاملات اجتماعی پیچیده ارائه می‌دهد. تجزیه و تحلیل موضوعی تنش بین مقاومت محافظه‌کارانه و پذیرش در حال ظهور، تحت تأثیر آموزه‌های مذهبی، ارزش‌های سنتی، و عوامل اجتماعی- اقتصادی را برجسته می‌کند. علی‌رغم مخالفت قابل توجه ره‌بران مذهبی و سنّتی که هویت‌های دگرباش را با هنجارهای فرهنگی ناسازگار می‌دانند، تلاش‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی به تغییر تدریجی نگرش‌ها کمک می‌کند. سازمان‌های غیردولتی محلی با چالش‌هایی در حمایت از تغییر در میان مخالفت‌های ریشه‌دار مواجه هستند. توصیه‌ها شامل تقویت برنامه‌های آموزشی، تقویت حمایت از سازمان‌های غیردولتی، حمایت از اصلاح سیاست‌ها، تقویت گفت‌وگو با ره‌بران جامعه، ترویج بازنمایی مثبت رسانه‌ها، رسیده‌گی به موانع اجتماعی- اقتصادی، و ایجاد ائتلاف‌هایی برای تقویت فراگیری است.

تفریق قضایی به سبب عُقم (نازایی) در فقه اسلامی

فضل الرب فقیهی — 2024-09-21

وضع شرعی نکاح، اساسًا برای تناسل است، که از کلیات خمسۀ دین به‌شمار می‌رود و سایر مقاصد از قبیلِ ارضای خواهش جنسی، مقصد ثانوی است. گاهی تغییرات در انسان مانع تحقق برخی مقاصد مزبور یا مانع تحقق حقوق زوجین می‌شود و عقد نکاح را به قالب بی‌محتوا مبدل می‌گرداند. عقم (نازایی) در زن یا مرد از عیوب تناسلی‌یی است که مانع تحقق مقصد اولی عقد می‌شود؛ به‌ویژه آن‌گاه که شوهر نازا باشد و زوجه صاحب هیچ فرزندی نباشد، که در این حالت ممکن است زنده‌گی برای وی سنگین تمام شود؛ بنابراین، جست‌وجوی چارۀ شرعی به این مسأله مهم می‌نمود و نشان از ضرورت تحقیق پیرامون این موضوع داشت. هدف پژوهش پیشِ ‌رو، که با روی‌کردِ تحلیلی و ابزارِ کتاب‌خانه‌یی انجام یافته، این است که بیانات اشاره‌گونه و ضمنی فقیهان هم‌راه با دلایل‌شان را در این مورد گردآوری نماید، بسط‌‌ شان دهد، سپس بی‌طرفانه مناقشه و ارزیابی کند و از آن نتیجه‌یی مستدل و محکم به‌دست دهد و با دید فراگیرتر پاسخِ قناعت‌بخش‌تر به این پرسش اساسی ارائه دهد که: آیا نازایی در یکی از زوجین مانع لزوم عقد نکاح می‌شود؟ و خیار عیب را برای طرفین عقد ایجاب می‌کند یا خیر؟ نتیجۀ بحث نشان می‌دهد که دیدگاهی که نازایی را به‌عنوان عیب مانع لزوم عقد و مثبت خیار قلم‌داد می‌کند، توجیه‌پذیرتر است؛ زیرا با قواعد فقه مقاصد و موازنات هم‌آهنگ‌تر است.

میراث علمی علّامه ملا‌علیِ قاری در محوری‌ترین علوم شریعت

فضل‌الرحمن فقیهی — 2024-09-21

بررسی مظاهر تمدنی هر سرزمین، مستلزم شناخت جای‌گاه معنوی آن در نظرِ اهل مطالعه و تحقیق است. آثار علمی ملاعلی قاری هروی، بخش قابل‌اعتنایی از مظاهر تمدنی سرزمین ما بوده است. بحث در مورد آن آثار، ارزش‌مند است و وضع تمدنی‌ - فرهنگی ما را در مقطعی از تاریخ آیینه‌داری می‌کند. چه او یکی از مفاخر علمی سرزمین ما بوده، که در حوزۀ علوم اسلامی، شهرت جهانی دارد. این مقاله‌، داده‌های کیفی را با روش توصیفی - تحلیلی، با ابزار کتاب‌خانه‌یی، به هدف بررسی میراث علمی قاری هروی، ارزش آن را برای اهل مطالعه تبیین نموده و پاسخ داده که: سهم ملا علی قاری در کتاب‌خانۀ علوم اسلامی در محوری‌ترین علوم شرعی چه اندازه است؟ برایند بحث می‌رساند که قاری هروی در حوزۀ فقه و حدیث، آثار ضخیم‌تر و در حوزۀ عقیده، آثار کوچک‌تر، ولی دقیق‌تری را نگاشته است. همه آثار قاری هروی، ارزنده‌اند و در کتاب‌خانۀ علوم اسلامی، جای‌گاه والایی را به دست آورده‌اند