فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب

گونه‌های عمدهٔ توریزم با تأکید بر ابعاد تفریحی، فرهنگی و آموزشی

عنایت‌الله دادمن — 2023-09-22

صنعتِ مسافرت و گردش‌گری، به‌عنوان بزرگ‌ترین و متنوع‌ترینِ صنعت‌ها در دنیا به‌حساب می‌آید. بسیاری از کشورهای پویا‌، این صنعت را به‌عنوان منبع اصلی درآمد و رشدِ بخش خصوصی و توسعة ساختار زیر‌بنایی می‌دانند. توریزم امروزه به‌عنوان صنعت تعبیر می‌شود؛ چرا که بهره‌وران از جریان پولیِ ناشی از جهان‌گردی، فقط چند شغل مشخص نبوده و بیش‌تر بخش‌های اقتصادی را در‌گیر می‌سازد؛ از‌این‌رو، آن را به‌عنوان صنعت می‌شناسند؛ بنا‌بر‌این، شناخت گونه‌های توریزم در جامعهٔ کنونی در بُعد‌های مختلف، یکی از پُر‌اهمیت‌ترین مباحثی‌است که باید بدان پرداخته شود. در بسیاری از کشورهای جهان توریزم به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی و اصلی در جهت توسعه و پیش‌رفت اقتصادی عمل کرده است؛ چنان‌که توریزم نقش گسترده در بخش‌های آموزشی، فرهنگی و تفریحی نیز دارد، که هدف اصلی تحقیق حاضر تأکید بر ابعاد آموزشی، فرهنگی و تفریحی آن بوده است. تحقیق حاضر بر اساس شیوه، تحلیلی- توصیفی و با استفاده از منابع اِسنادی-کتاب‌خانه‌یی راه‌اندازی شده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که: مسافران در طی سفر با شگفتی‌های طبیعت‌، اندیشه‌های گوناگون و برجسته‌گی‌ها و کاستی‌های ملّت‌های مختلف ^‌آشنا می‌شوند، که این آشنایی انسان را در رشد و بلوغ فکری کمک می‌رساند.

پیامدهای روانی و اجتماعیِ پورنوگرافی

خدیجه محمدی — 2023-09-22

تغییرات جهان امروز و پیش‌رفت فنّاوری اطلاعات، دگرگونی‌های گسترده‌یی در زنده‌گی انسان داشته است. عصر ارتباطات و فنّاوری با تمام امکانات خود و پیش‌رفت‌ها، ‌باعث ایجاد بحران‌هایی نیز شده است؛ یکی از آن‌ها، بحران‌های اخلاقی، رواج‌یافتن و دیدن تصاویر غیراخلاقی و مستهجن است، که باعث پیامدهای روانی و اجتماعی زیادی شده و زنده‌گی فردی و اجتماعی افراد را متأثر ساخته است. این پژوهش، با هدفِ بررسی پیامدهای روانی و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﭘﻮرﻧﻮﮔﺮاﻓﻲ در اِنترنت شکل یافته است؛ لذا این مقاله به این پرسش پاسخ می‌گوید که: پیامدهای روانی و اجتماعی پورنوگرافی چیست؟ این تحقیق براساس هدف، کاربردی، براساس سنجش داده‌ها، ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ‌- اﺳﻨﺎدي است، که اطلاعات از ابزار کتاب‌ها، مقالات علمی معتبر و ﺳﺎیت‌های اِنترنتی بهره گرفته ﺷﺪه است. نتایج تحقیق نشان می‌دهند که اعتیاد به پورنوگرافی و تماشای فیلم‌های پورن، می‌تواند پیامدهای روانی و اجتماعی ‌ناگواری را برای افراد در بر داشته باشد.

بازنمایی گفت‌مان شعری ارغوان، سرودۀ سایه

پریسا نصیری — 2023-09-22

تحلیل گفت‌مانِ انتقادی، یکی از نظریه‌های مطرح در حوزۀ نقد ادبی است، که امروزه توجه بسیاری از پژوهش‌گرانِ زبان و ادبِ فارسی را برانگیخته است. این نظریه، با بررسی مطالعات تجربی میان تحولات اجتماعی و فرهنگیِ قلم‌روهای گوناگون جامعه و گفت‌مان‌های موجود در آن، ضمن بیان رابطه میان ملاک‌های درونی و بیرونی متن، قدرت مسلط جامعه‌یی را که اثر ادبی در آن شکل گرفته است، مورد بررسی قرار می‌دهد. فرکلاف یکی از نظریه‌پردازان در حوزۀ گفت‌مان انتقادی است، که برای نظریۀ خود سه سطح را در نظر دارد. در سطح اول، براساس دستور نقش‌گرای هلیدی، به بررسی ساختار متن می‌پردازد؛ در سطح دوم، که تفسیر نام دارد، به بررسی بافت موقعیتی و بینامتنیِ به‌کاررفته در متن نظر دارد و در سطح سوم،‌ تبیین به بررسی عوامل شکل‌گیری، ایدیولوژی و تأثیرات گفت‌مان می‌پردازد؛ ازجانبی، هوشنگ ابتهاج، یکی از شاعران برجسته در ادبیات معاصر فارسی‌است، که به ترسیم اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در اشعارش پرداخته و واکاوی آثارش براساس روی‌کرد انتقادی و تحلیل گفت‌مان، دست‌آوردهای قابل توجهی را در اختیار ما قرار می‌دهد. در پژوهش حاضر برآن بودیم تا گفت‌مان‌های سیاسی و اجتماعی موجود در شعر ارغوان را بررسی کنیم و به این مهم دست یابیم که گفت‌مان‌های مطرح در شعر ارغوان کدام است و مؤلفه‌های موجود در این شعر تا چه اندازه با گفت‌مان انتقادی فرکلاف قابل پی‌گیری است؟ برای رسیدن به ‌هدف، با استفاده از روی‌کرد فرکلاف، به‌شیوۀ تحلیلی-توصیفی، داده‌ها را تهیه نموده‌ایم. یافته‌های ما از پژوهش، نشان می‌دهند: ابتهاج، با روایتی شاعرانه به بیان مسائلی چون نابرابری، بی‌عدالتی، وضعیت فرهنگی و سیاسی در شعر ارغوان پرداخته و با تقویت روحیۀ استقلال‌طلبی، آزادی و میل به مقاومت و ایستاده‌گی، به زنده‌گی و گفت‌مان تغییر در جامعۀ خود و بشریت امید دارد.

په کندهار پوهنتون کي د تازه‌کار استادانو د زده‌کړيزو ستونزو څېړنه له ۱۳۹۸ تر ۱۳۹۹

قدرت‌الله نظري — 2023-09-22

دا څېړنه د کندهار پوهنتون د تازه‌کاره استادانو د زده‌کړيزو ستونزو د څېړني او پیژندنی په موخه په ترکيبی کړنلاره ترسره شوي ده. د ډیټا د راټول په کېفي مرحله کي د نیمه جوړښت لرونکي مصاحبی په وسيله او په کمّی مرحلی کي د پوښتنپانی څخه په ګټه اخیستنه ترسره شوي دي. کېفي ډیتا د مضامینو د تحلیل په کړنلاره او کمی ډیتا د SPSS26 سافت‌وير څخه په ګټه اخیستنی د فریدمن د رتبه‌بندي د ټسټ په واسطه تحلیل شوي دي. د زده کړي په برخه کي د نظر وړ نمونی په اساس په یاده څېړنه کي د زده کړي ستونزه یوه لويه او عمده ستونزه ده، لاسته راوړنې ښيي چي د تازه کاره استادانو لپاره د زده کړي ستونزه یوه لويه ستونزه ده. چي څو دانی ېي په لاندي ډول دي: ۱.‌ د زده کړي په برخه کي د تازه کاره استادانو تجربه نلرل؛ ۲. په ټولګی کي دننه د زده کوونکو د تعداد ډیروالی؛ ۳. د درسي منابعو کموالی او د لومړی لاس منابعو نه شتون؛ ‌۴. د نوي علم نه تولید ددي پخاطر چي معتبرو منابعو ته لاسرسي نلري؛ ‌۵. د تازه کاره استادانو لپاره کاری فرصت په نظر کي نه نیول

مرگ‌آشنایی و حيات جاودانه، در آثار منظوم سهراب سپهری و الکساندر سرگییویچ پوشکین

ناهیده کلاشی — 2023-09-22

مرگ و حیاتِ جاودانه، از مهم‌ترین دغدغه‌ها‌یی‌است که بشر در طول تاریخ با آن مواجه بوده است. انسان هم‌واره در پی یافتن پاسخی درست به چرایی آفرینش و فلسفۀ آن است. فیلسوفان و شاعران عارف، هر یک از دریچه‌یی خاص، به این موضوع نگریسته‌اند. الکساندر سرگییویچ پوشکین (1799-1837)، پدر شعر روسیه، از‌چندین‌جنبه به مرگ نگریسته است. پدیده‌ها‌ی مرگ، زنده‌گی و دست‌یابی به جاودانه‌گی بیش از هرچیز ذهن او را به‌خود مشغول کرده. از جانبی، سهراب سپهری، شاعر معاصر ایران (1307-1359)، نیز در برخی از اشعار خود به مرگ و زنده‌گی توجه نشان داده. این اشتراک در موضوع، دست‌مایۀ پژوهش حاضر شد‌ تا از این طریق تفاوت میان اندیشۀ دو شاعر بررسی شود. باتوجه ‌به جهان‌بینی خاص هر یک از شاعران، نگاه آنان به این دو موضوع با هم متفاوت است؛ ازهمین‌رو، پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی کشیده به این پرسش پاسخ ‌دهد که: مرگ‌آشنایی و حیات جاودانه در آثار منظوم سپهری و پوشکین چه‌گونه تصویر شده است و این موارد را تجزیه‌وتحلیل ‌می‌کند. سپهری و پوشکین هردو به مرگ به اندازۀ دیگر مسائل بنیادین بشر توجه می‌کنند و با نگاهی ثابت و مثبت به مرگ می‌نگرند و آن را به‌منزلۀ واقعیت زنده‌گی می‌پذیرند.

شناسایی راه‌کار‌های تسهیل استفاده از فنّاوری اطلاعات در پوهنتون غالب

اعظم بابکی راد — 2023-09-22

هدف پژوهش حاضر، شناسایی راه‌کارهای تسهیل استفاده از فنّاوری اطلاعات در پوهنتون غالب هرات ‌بود. پژوهش حاضر از جنبهٔ هدف، از دستهٔ پژوهش‌های كاربردی- بنیادی و از نوع تحقیق پيمايشـی ‌و از نظر نوع داده آمیخته بوده است. جامعهٔ آماری تحقیق در بخش کمّی شامل کارکنان پوهنتون غالب هرات، که تعداد آن‌ها ۲۱۰ نفر‌ بود، که از بین آن‌ها ۱۳۶ نفر به‌عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. در بُعد کیفی از طریق بررسی مبانی نظری و پیشینهٔ پژوهش و مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته با خبره‌گان، مؤلفه‌های فنّاوری اطلاعات شناسایی شدند. در بُعد کمّی، جهت بررسی روایی و پایایی (هنجاریابی) تعداد ۵۰ کارشناس موافقت خود را با مؤلفه‌های شناسایی‌شده در قالب پرسش‌نامهٔ ساختاریافته اعلام کردند و تحلیل و ارزیابی مؤلفه‌ها از نظر ۱۶ خبره با استفاده از تکنیک دلفیِ فازی و رتبه‌بندی فریدمن مورد تحلیل قرار گرفت. برای تجزیه‌و‌تحلیل پژوهش در دو بخش آمار توصیفی، که شامل ویژه‌گی‌های جمعیت‌شناختی پژوهش بوده مورد بررسی قرار گرفت، نتایج توزیع فراوانی جنسیت آزمودنی‌ها نشان داد، میزان ۸۹ درصد از آزمودنی‌ها مرد و 11‌ درصد آن‌ها زن بوده‌اند. نتایج توزیع فراوانی سن آزمودنی‌ها نشان داد که میزان 63‌ درصد 31 تا 40 سال‌ بوده‌اند و هم‌چنین نتایج توزیع فراوانی تحصیلات آزمودنی‌ها نشان داد، که‌ میزان 43‌ درصد آزمودنی‌ها دارای تحصیلات لیسانس بودند. نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهند که: راه‌کار‌هایی چون کیفیت فنّاوری اطلاعات، کیفیت اطلاعات، کاربرد فنّاوری اطلاعات، کاهش هزینه‌های عملیاتی و زیرساخت‌های فنّاوری اطلاعات می‌توانند استفاده از فنّاوری اطلاعات را در دانش‌گاه غالب هرات تسهیل بخشند

تأثيرات اقتصادی خسارات ساختمانی سيلاب سال ۱۳۹۹ شهر چاريکار

محمد آرش هميار — 2023-09-22

افغانستان کشوری‌است کوهستانی و از‌سوی ديگر، عدم داشتن زيربنای اساسی، هم‌واره دُچار سيلاب‌های خُرد و بزرگ بوده، که ‌با وقوع يک سيلاب بزرگ تاريخی در شهر چاريکار ولايت پروان در سال ۱۳۹۹، متأسفانه با‌وجود تلفات جانی، خسارات هنگفت مالی نيز برجا گذاشته است و بیش‌تر ساختمان‌های مناطق سيلاب‌زدهٔ اين شهر، به‌طور کامل تخريب گرديد؛ مسألهٔ مهم تحقيق اين بوده است، که اقتصاد ساکنان مناطق سيلاب‌زده به چه ميزان متضرر ناشي از تخريب‌شدن خانه‌های شان شده است؟ و به‌منظور سنجش ميزان خسارات مالی ناشی از تخريب ساختمان‌ها و تأثيرات آن بالای اقتصاد خانواده‌ها متضرران از ابزار پرسش‌نامه‌يی با استفاده از مدل ‌‌کاری مشارکتی استفاده شده است؛ پرسش‌نامهٔ طراحی‌شده به جامعهٔ آماری تحقيقی‌ که شامل ۲۰۱ نمونه‌یی بوده با استفاده از روش نمونه‌گيری سهميه‌یی در تطابق به مدل فوق‌الذکر توزيع شد، که ضريب اعتماد‌پذيری آن نشان‌دهندهٔ پايايي مناسب و مطلوب پرسش‌نامه را نشان مي‌داد، که بعد از تجزيه‌و‌تحليل پرسش‌نامه يافته‌های تحقيق نشان می‌دهند که: در مجموع عموم ساختمان‌های تخريب‌شده در شهر چاريکار به تعداد ۲۰۱ ساختمان بوده، که ارزش تخمينی قبلي آن‌ها ‌معادل به ۸۶۵۹۹۰۰۰۰ افغاني محاسبه گرديده و ضرر وارده به آن‌ها معادل به ۲۰۵۱۶۰۰۰۰ افغانی تخمين شده است، که متأثر شده، اقتصاد خانواده‌ها از اين حادثه به‌مراتب از عين مبلغ متذکره بيش‌تر است و اين رقمی قابل ملاحظه‌یی‌است که اقتصاد خانواده‌ها قربانی ناشی از تخريبات ساختمان‌های مسکونی شان متضرر شده است.

ردِّ پایِ آیین شمنی در افغانستان

ضیاءالدین جمال — 2023-09-22

آیین شمنی، مجموعهٔ اعتقادات و سنّت‌‌های اجتماعی تُرکان باستان است، که شامل باورهای دینی، روش‌های ابتدایی‌ تداوی، داستان‌هایی در مورد جهان و آفرینش آن، آداب و رسوم در مراسم تدفین، تولد نوزادان، ازدواج و مسائل دیگر می‌شود. بیش‌تر باورهای موجود در این نظام اعتقادی، متأثر از شیوهٔ زنده‌گیِ صحرانوردی و سوارکاری ترکان است و ریشه‌های آن تا بیست‌هزارسال قبل باز می‌گردد. با‌وجود تحولات عمیق فرهنگی در میان تُرکان و از‌جمله چندین‌بار تغییر دین و آمیزش با فرهنگ‌های دیگر، آیین شمنی با اشکال مختلفی به حضورش ادامه داده و تا امروز، عُرف و عادات فراوان کیش شمنی در میان تُرکان مسلمان و اقوام نزدیک آن‌ها وجود دارد، که افغانستان و به‌ویژه ولایات شمال آن، شامل این حوزه می‌شود. این مقاله در پی این بوده‌است تا ردّ پای باورها و سنّت‌‌های آیین شمنی را در جامعهٔ امروز‌ افغانستان جست‌وجو نماید. این جست‌‌وجو به اساس مشاهدات عینی نویسنده و در روشنایی تحقیقاتِ‌ اِسنادی موجود که به گردآوری باورهای پراگندهٔ کیش شمنی تحت یک نظام اعتقادی واحد پرداخته‌اند شکل گرفته است. تحقیقات علمی‌یی که این مطالعه متکی به آن است، عبارت از آثار پژوهش‌گران غربی، تُرک و فارسی‌زبان می‌باشد؛ از این‌رو شیوهٔ این تحقیق، توصیفی-تحلیلی است و روش تطبیق و مقایسهٔ یافته‌‌های علمی در مورد آیین شمنی با عادات موجود اجتماعی مردم شمال افغانستان نیز به‌کار رفته است. ساحهٔ مورد مطالعه تحقیق، ولایات شمالی افغانستان، به‌ویژه رسوم اجتماعی مردم ولایت تخار در شرایط امروزی می‌باشد. در این مقاله تلاش شده است که ریشه‌‌های تاریخی و اعتقادی بسیاری از باورها و رسوم اجتماعی مردم شمال افغانستان که اکثراً موهوم و ناشناخته پنداشته می‌شود، مورد بررسی قرار گیرد و پیوندشان با باورهای باستانی شمن‌باوری مشخص گردد.

نگاهی به اندیشۀ عرفانی حیدری وجودی

فدامحمد رادپور — 2023-09-22

حیدری وجودی از‌جمله معدود شاعران معاصر افغانستان است که در حوزۀ عرفان و تصوف جای‌گاه ویژه دارد و با سرودن اشعار در قالب‌های گوناگون، به‌ویژه در غزل، اندیشه‌های عرفانی خویش را آشکار نموده‌است؛ از‌این‌رو، هدف اساسی دراین مقاله، بررسی و شناخت اندیشه‌های عرفانی (در پنج محور) او بوده است.‌ روش تحقیق دراین مقاله، براساس هدف، بنیادی، براساس ماهیت داده‌ها، کیفی و براساس شیوه، تحلیلی-توصیفی بوده که از داده‌های کتاب‌خانه‌یی سود جُسته شده است. یافته‌های تحقیق در پنج محورِ آزادی، دنیا، خودبینی، مرگ و نفس نشان می‌دهند که: حیدری وجودی با مطالعات گسترده‌یی که داشت،‌ از آثار بزرگانِ عرفان، به‌ویژه از مولانا جلال‌الدین محمد بلخی متأثر بوده‌است، که دراین پژوهش نمونه‌هایی نیز از اشعار او هم جهت استناد نقل گردیده‌است. موارد یادشده نه تنها از نظر عرفانی، بل‌که از‌حیث مسائل اخلاقی و اجتماعی نیز بررسی شده‌است، که تنوع مضمون را در شعر حیدری وجودی نشان می‌دهد. بررسی بُعد اجتماعی اشعار او نشان می‌دهند که او نه‌تنها یک عارف بود، بل‌که یک انسان اجتماعی نیز بود، که از ناهنجاری‌‌ها و بی‌عدالتی‌یی ‌که در کشور جریان داشت، رنج می‌برد و برای مبارزه با‌ بی‌عدالتی و نکوهش ناهنجاری‌ها، هم با زبان عرفان و هم با زبان مردم پرداخته‌است.

مطالعهٔ زبان‌شناختی موترنوشته‌های شهر هرات

خلیل ابراهیمی — 2023-09-22

موترنوشته‌ها به‌عنوان انعکاس‌دهندهٔ اندیشه‌‌ها و عقاید، بخشی از فرهنگ عامیانه و سنّتی هر جامعه است، که هر روز و شب به ساده‌گی از کنار آن عبور می‌کنیم؛ بدون اعتنا‌ به این‌که این نمودها بیان‌گر فرهنگ، آداب و رسوم بخش عظیمی از جامعه است. امروزه چنین مطالعات در حیطهٔ زبان‌شناسی، به‌ویژه قوم‌نگاریِ گفتار مورد بررسی قرار می‌گیرد. هدف و مقصد از قوم‌نگاریِ گفتار به‌طور کلّی توصیف فرهنگ از دیدگاه اعضای وابسته به آن است و قوم‌نگاری یک قوم یا مردم، مجموعهٔ اطلاعاتی است، که جنبه‌های بسیار مختلف اجتماعی آن‌ها را در بر می‌گیرد، که یکی از آن‌‌ جنبه‌‌ها یا بخش‌‌ها می‌تواند بررسی زبان‌شناختی موترنوشته‌‌ها باشد. از آن‌جایی‌که تحقیق وسیع دربارهٔ ساختار زبان‌شناختی، موضوعی و کارکرد اجتماعی و فرهنگی موترنوشته‌ها در هرات و حتا در تمام افغانستان صورت نگرفته است؛ این نوشته با طرح این پرسش: کدام نوع نمادها در موترنوشته‌های شهر هرات بیش‌تر رایج است؟ به بررسی موترنوشته‌های سبک‌و‌سنگین شهر هرات ازلحاظ زبان‌شناختی (نمادِ زبانی، نمادِ ریاضی و نماد تصویر) با داده‌های ۵۰۰۰ موترنوشته به هدف مشخص‌نمودن کاربرد میزان نمادها و موضوعات موترنوشته‌های شهر هرات تحریر شده است، که در حیطهٔ توسعهٔ ادبیات عامیانه‌ اهمیت دارد. در این نوشته از روش توصیفی به سبک پیمایشی برای بررسی داده‌های آن استفاده شده است. یافته‌های پژوهش به مذهبی‌بودن بیش‌تر موضوعات موترنوشته‌‌های شهر هرات اشاره دارد و هم‌چنان به‌دست آمد که زبان فارسیِ دری، نسبت به سایر ‌زبان‌های رایج شهر هرات، دارای بیش‌ترین بسامد در موترنوشته‌ها می‌باشد.

تبیین مرجع‌انگاری جامعۀ بین‌الملل و جامعۀ جهانی برای کُنِش‌گران معترض در نظام بین‌الملل

علیرضا انصاری ‌کارگر‌ — 2023-09-22

امروزه تعاملات و ارزش‌های مشترک اعضای جامعۀ بین‌الملل بر اهداف و رویه‌های سایر اعضا تأثیرگذار است. همه کنش‌گران یا اعضای جامعه ممکن است از سیستم سلطه یا حاکمیت ارزش‌ها، راضی نباشند؛ بر همین اساس تلاش ورزیده‌اند تا نسبت به آن‌چه هست روی‌کرد اعتراضی داشته باشند. این تحقیق با هدف تفکیک بین ارزش‌های جامعۀ جهانی و جامعۀ بین‌الملل به‌عنوان مراجع رسیده‌گی به نارضایتی کنش‌گران _ دولتی و غیر‌دولتی_ تدوین گردیده است. کنش‌گران برای ابراز خواست‌های خود از ابزارهای جامعۀ بین‌الملل و جامعۀ جهانی استفاده کرده‌اند. پرسش اصلی این‌جاست که تفاوت بنیادی و عینی بین جامعۀ بین‌الملل و جامعۀ جهانی از لحاظ مفهومی به‌عنوان مرجع برای کنش‌گرانِ ناراضی چیست؟ روش تحقیق کنونی به صورت مقایسه‌وی و با ابزار کتاب‌خانه‌یی، مقالاتِ مجلات معتبر علمی انجام شده است. یافته‌های تحقیق نشان داده اند که: کنش‌گران غیر دولتی برای این‌که بتوانند بر سیاست‌های دولت‌ها تأثیر بگذارند، ترجیحاً جامعۀ جهانی را مخاطب قرار داده‌اند؛ چون جامعۀ جهانی همانند افکار عمومیِ جهانی نقش ایفا کرده است. کنش‌گران دولتی ناراضی با مخاطب‌قرار‌دادن جامعۀ بین‌الملل به اهداف سیاسی خود نزدیک‌تر شده‌ و جلب رضایت و توجه اعضای جامعۀ بین‌الملل برای دولت‌ها به مراتب سودمندتر از جامعۀ جهانی است.