نقش زمان و مکان بر احکام جزایی در نظام حقوق اسلامی

نویسندگان

  • محمدهادی فیضی ‌ماستر‌ جزا و جرم‌شناسی، دانش‌گاه/ پوهنتون بین‌المللی‌ المصطفی(ص) و ستاژر حقوقی، پوهنتون/ دانش‌گاه کابل، کابل، افغانستان https://orcid.org/0009-0003-4158-5527

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.4.4

واژه‌گانِ کلیدی:

نقشِ زمان، نقشِ مکان، نظام اسلامی، احکام جزایی

چکیده

وضع احکام الهی مبتنی بر مصالح و مفاسد می‌باشد. نظام جزایی نیز بخشی از احکام الهی‌اند، رعایت مصالح و مفاسد و مقتضیات زمانی و مکانی در نوع اجرای احکام جزایی نقش اساسی دارد. این جُستار با روی‌کرد فقهی، چه‌گونه‌گی و نقش مقتضیات زمان و مکان را در اجرای مجازات با روش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتاب‌خان‍ه‌یی نظریات فقیهان امامیه و حنفی را مورد بررسی قرار داده است. در این تحقیق به نقش عُنصر زمان و مکان بر احکام جزایی اسلام، حکمت‌های مجازات و کارکردهای اصلاحی اسلام نسبت به مجازات اشاره گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان­ می‌دهند‌ که اجرای احکام جزایی بدون ملاحظۀ شرایط زمانی و مکانی، موجب وهن اسلام و تبلیغات سوء علیه احکام اسلامی در جامعه می‌گردد. اجرای مجازات به شکل سنّتی در جامعۀ کنونی تبعات منفی زیادی را به‌هم‌راه دارد؛ از‌این‌جهت، رعایت زمان و مکان در اجرای احکام امری معقول بوده و اهمیت فراوان دارد.

شناخت‌نامۀ نویسنده

محمدهادی فیضی، ‌ماستر‌ جزا و جرم‌شناسی، دانش‌گاه/ پوهنتون بین‌المللی‌ المصطفی(ص) و ستاژر حقوقی، پوهنتون/ دانش‌گاه کابل، کابل، افغانستان

‌ماستر‌ جزا و جرم‌شناسی، دانش‌گاه/ پوهنتون بین‌المللی‌ المصطفی(ص) و ستاژر حقوقی، پوهنتون/ دانش‌گاه کابل، کابل، افغانستان

سرچشمه‌ها/ منابع

قرآن کریم.

ابن تیمیة، شیخ إسلام تقی الدین أبوالعباس أحمد الحرانی. (1387). السیاسة الشرعیة فی إصلاح الراعی والرعیة. القاهرة: المطبعة السلفیة.

ابن منظور، محمد. (1405ق). لسان¬العرب. بیروت: دارالاحیاء‌.

ابن حمزه، محمد بن علی طوسی. (1408 ق). الوسیلة الی نیل الفضیلة. ‌قم: منشورات مکتبة آیت الله المرعشی‌.

اردبیلی، محمدعلی. (1380). حقوق جزای عمومی. ج 2. چ‌ 25. تهران: نشر میزان.

الشوکانی، محمد بن علی بن محمد. (1421ق).‌نیل الاوطار من أسرار منتقیالأخبار. قاهره: دار ابن حزم.

السرخسی، محمد بن احمد. (1414ق). المبسوط فی الفقه. بیروت: دارالمعرفه‌.

تبیت، مارک. (1384). فلسفة حقوق. ترجمة حسن رضایی خاوری. مشهد: نشر دانش‌گاه علوم رضوی.

پورلیالستانی، ابراهیم. (1387). اهداف و مبانی مجازات. قم: مؤسسة بوستان کتاب.

جعفری، محمدتقی. (1386). فلسفۀ دین. تهران: سازمان انتشارات پژوهش گاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

جواد، علی. (1978 م). المف صل فی تاریخ العرب قبل الاسلام. چ دوم. بیروت: دار العلم للملایین‌.

حاجی¬ مقیمی، ابوالقاسم. (1386). «فلسفه مجازات در اسلام». مجله فقه اهل البیت. شماره 51. 106-147. http://noo.rs/hAjtz

حر عاملی، محمد بن حسن. (1403 ق). وسائل الشیعه الي تحصیل مسائل الشریعه. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.

حر عاملی، محمد بن حسن. (1414 ق). تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة. چ‌ دوم. قم: مؤسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث‌.

خمینى (امام)، روح¬الله. (1362). صحیفۀ نور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

دهخدا، علی¬اکبر. (1377). لغت‌نامۀ دهخدا. تهران: روزنه.

حر عاملی، محمد بن حسن. (1414 ق). تفصیل وسائل¬الشعه الی تحصیل مسائل¬الشریعه. چ ‌دوم. قم: مؤسسۀ آل البیت (ع) لاحیاء التراث‌.

خراسانی، محمدکاظم. (1364 ق). کفایةالأصول.‌ تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.

داوید، رنه و کامی ژوفره اسپینوزی. (1381). درآمدی برحقوق تطبیقی و نظام بزرگ حقوقی معاصر. ترجمه و تلخیص: حسین صفایی. تهران: نشر میزان.

راسخ، محمد. (1381). حق و مصلحت. تهران: نشر طرح نو‌.

زحیلی، وهب. (1377). الفقه الاسلامی و ادلتهُ. تهران: انشارات نشر‌.

سیوطی، جلال الدین. (1403ق). الدر المنثور. بیروت: دار الفکر‌.

شاطبی، ابواسحاق. (1995). الاعتصام. بيروت: دارالکتب العلمية.

صدر، سید محمد باقر. (1348). اقتصاد ما. ‌ترجمۀ محمد کاظم موسوی. تهران: انتشارات اسلامی.

طباطبائی، محمد حسین. (1417ق). المیزان فی¬تفسیرالقرآن. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات‌.

طبرسی، فضل بن حسن. (1374). مجمع¬البیان. ‌ چ چهارم. تهران: ‌خسرو‌.

علیدوست، ابوالقاسم. (1388). فقه و مصلحت. ‌تهران: سازمان انتشارات پژوهش‌گاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.

عمید زنجانی، عباسعلی. (1391). فقه سیاسی در اسلام. تهران: امیرکبیر.

عوده، عبدالقادر. (1944م). التشریع الجنائی الاسلامی مقارناً بالقانون الوضعی. بيروت: مؤسسه الرسالة.

عوده، عبد‌القادر. (1389). بررسی تطبیقی حقوق جزای اسلام و قوانین عرفی. ترجمۀ حسین فرهودی‌نیا‌. ج 1 و 2. تهران: انتشارات شرکت بین¬المللی پژوهش و نشر یادآوران.

غزالی، محمد بن محمد. (1996م). المستصفی فی علم الاصول. بيروت: دارالکتب الاسلامية.

فراهیدی، خلیل بن احمد. (1409 ق). کتاب العین. چ‌ دوم. قم: ‌دارال¬هجرة‌.

قمی شیخ صدوق، محمدبن‌ علی‌ بن‌بابویه. (1385). علل¬الشرائع. ‌قم: انتشارات کتاب‌فروشى داورى.

قیاسی، جلال الدین و دیگران. (1380). مطالعۀ تطبیقی حقوق جزای عمومی (اسلام و حقوق موضوعه). چ سوم. قم: پژوهش‌گاه حوزه و دانش‌گاه‌.

کاتوزیان، ناصر. (1385). فلسفۀ حقوق. چ چهارم. تهران: شرکت سهامی انتشار‌.

کاتینگهام، کا، جان. (1384). فلسفۀ مجازات. ترجمۀ ابراهیم باطنی و محسن برهانی. مجلۀ فقه و حقوق. ش 4. 147 – 170. http://noo.rs/OgDJo

کریمی، حسین. (1380). موازین قضایی از دیدگاه امام خمینی. قم: انتشارات شکوری.

مطهری، مرتضی. (1372). مجموعه آثار. ‌تهران: انتشارات صدرا.

مظلومان، رضا. (1353). جامعه¬¬شناسی کیفری. چ دوم. تهران: انتشارات دانش‌گاه تهران.

معرفت، محمدهادی. (1365). «بحثی در تعزیرات». مطالعات حقوقی و قضائی، شماره 8. 97 – 118. http://noo.rs/dIb99

مقداد سیوری، جمال‌الدین. (1404 ق). التقیح الرائع لمختصر الشرائع. قم: کتاب‌خانۀ آیت الله العظمی مرعشی‌.

مکارم شیرازی، ناصر و دیگران. (1373). تفسیر نمونه. ج 19. تهران: دارالکتب الاسلامیة.

مهریزی، مهدی. (1376). «عدالت به مثابه قاعده فقهی». نقد و نظر. شماره 10 و 11 از 184 تا 197. http://noo.rs/yWAqz

نبوی آزاده، آیت الله. (1389). سوء استفاده از حق در حقوق قرار دادی. تهران: جنگل جاودان.

هاشمی شاهرودی، سيدمحمود. (1378). بايسته¬های فقه جزا. تهران: ميزان.

الهی، علی. (1399). جستارهایی در مقاصد شریعت. تهران: نشر نگاه معاصر‌.

References

The Holy Qur'an.

Ibn Taymiyyah, Sheikh al-Islam Taqi al-Din Abu al-Abbas Ahmad al-Harrani. (1967). Al-Siyasah al-Shar'iyyah fi Islah al-Ra'i wa al-Ra'iyyah. Cairo: Al-Matba'ah Al-Salafiyyah.]In Arabic[.

Ibn Manzur, Muhammad. (1985). Lisan al-Arab. Beirut: Dar al-Ihya’. ]In Arabic[.

Ibn Hamzah, Muhammad ibn Ali al-Tusi. (1987). Al-Wasila ila Nayl al-Fadila. Qom: Ayatollah Marashi Library Publications.

Ardabili, Mohammad Ali. (2001). General Criminal Law, Vol. 2, 25th Edition. Tehran: Mizan Publishing.

Al-Shawkani, Muhammad ibn Ali ibn Muhammad. (2000). Nayl al-Awtar min Asrar Muntaqa al-Akhbar. Cairo: Dar Ibn Hazm.

Al-Sarakhsi, Muhammad ibn Ahmad. (1994). Al-Mabsut fi al-Fiqh. Beirut: Dar al-Ma'arifah.

Tabet, Marc. (2005). Philosophy of Law. Translated by Hassan Rezaei Khavari. Mashhad: Razavi University Press.

Pourlialestani, Ebrahim. (2008). Goals and Foundations of Punishment. Qom: Bustan-e Ketab Institute.

Jafari, Mohammad Taqi. (2007). Philosophy of Religion. Tehran: Islamic Culture and Thought Research Institute.

Jawad, Ali. (1978). Al-Mufassal fi Tarikh al-Arab Qabl al-Islam, 2nd Edition. Beirut: Dar al-Ilm Lil-Malayin.

Haji Moghimi, Abolghasem. (2007). "The Philosophy of Punishment in Islam." Journal of Ahlul-Bayt Jurisprudence, Issue 51, pp. 106–147. Link.

Al-Hurr al-Amili, Muhammad ibn al-Hasan. (1983). Wasa'il al-Shi'ah ila Tahsil Masa'il al-Shari'ah. Tehran: Islamiya Bookstore.

Al-Hurr al-Amili, Muhammad ibn al-Hasan. (1994). Tafsil Wasa'il al-Shi'ah ila Tahsil Masa'il al-Shari'ah, 2nd Edition. Qom: Al al-Bayt Institute.

Khomeini (Imam), Ruhollah. (1983). Sahifeye Noor. Tehran: Ministry of Culture and Islamic Guidance.

Dehkhoda, Ali Akbar. (1998). Dehkhoda Dictionary. Tehran: Rouzne Publishing.

Khorasani, Mohammad Kazem. (1945). Kifayat al-Usul. Tehran: Islamiya Bookstore.

David, René and Camille Jauffret-Spinosi. (2002). Introduction to Comparative Law and Major Legal Systems of the Contemporary World. Translated and summarized by Hossein Safaee. Tehran: Mizan Publishing.

Rasekh, Mohammad. (2002). Right and Interest. Tehran: Tarh-e Now Publishing.

Zuhayli, Wahbah. (1998). Al-Fiqh al-Islami wa Adillatuh. Tehran: Nashr Publishing.

Al-Suyuti, Jalal al-Din. (1983). Al-Durr al-Manthur. Beirut: Dar al-Fikr.

Al-Shatibi, Abu Ishaq. (1995). Al-I'tisam. Beirut: Dar al-Kutub al-Ilmiyyah.

Sadr, Muhammad Baqir. (1969). Our Economy. Translated by Mohammad Kazem Mousavi. Tehran: Islamic Publications.

Tabatabai, Muhammad Husayn. (1996). Al-Mizan fi Tafsir al-Qur'an. Beirut: Al-'Alami Institution for Printing.

Tabrisi, Fadl ibn Hasan. (1995). Majma' al-Bayan, 4th Edition. Tehran: Khosro Publishing.

Alidoust, Abolghasem. (2009). Jurisprudence and Interest. Tehran: Research Institute of Culture and Islamic Thought.

Amid Zanjani, Abbas Ali. (2012). Political Jurisprudence in Islam. Tehran: Amirkabir Publishing.

Awda, Abdul Qadir. (1944). Islamic Criminal Legislation Compared with Secular Law. Beirut: Al-Risalah Foundation.

Awda, Abdul Qadir. (2010). Comparative Study of Islamic Criminal Law and Secular Laws. Translated by Hossein Farhoudinia, Vols. 1 & 2. Tehran: International Research and Publishing Company of Yadavaran.

Al-Ghazali, Muhammad ibn Muhammad. (1996). Al-Mustasfa fi 'Ilm al-Usul. Beirut: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.

Al-Farahidi, Khalil ibn Ahmad. (1989). Kitab al-'Ain, 2nd Edition. Qom: Dar al-Hijrah.

Al-Qummi, Sheikh al-Saduq Muhammad ibn Ali ibn Babawayh. (2006). 'Ilal al-Shara'i'. Qom: Davari Bookstore.

Qiyasi, Jalaluddin et al. (2001). Comparative Study of General Criminal Law (Islamic and Secular Laws), 3rd Edition. Qom: Seminary and University Research Institute.

Katouzian, Nasser. (2006). Philosophy of Law, 4th Edition. Tehran: Sherkat Sahami Enteshar.

Cottingham, J. (2005). Philosophy of Punishment. Translated by Ebrahim Bateni and Mohsen Barhani. Journal of Jurisprudence and Law, Issue 4, pp. 147–170. Link.

Karimi, Hossein. (2001). Judicial Standards from the Perspective of Imam Khomeini. Qom: Shakouri Publishing.

Motahhari, Morteza. (1993). Collected Works. Tehran: Sadra Publications.

Mazluman, Reza. (1974). Criminal Sociology, 2nd Edition. Tehran: University of Tehran Press.

Ma'arifat, Mohammad Hadi. (1986). "A Discussion on Ta'zir Punishments." Legal and Judicial Studies, Issue 8, pp. 97–118. Link.

Miqdad Siyuri, Jamaluddin. (1983). Al-Taqih al-Rai' li Mukhtasar al-Sharai'. Qom: Ayatollah Marashi Library.

Makarem Shirazi, Naser et al. (1994). Tafsir-e Nemuneh, Vol. 19. Tehran: Dar al-Kutub al-Islamiyyah.

Mehrizi, Mahdi. (1997). "Justice as a Jurisprudential Principle." Naqd va Nazar, Issues 10 & 11, pp. 184–197. Link.

Nabavi Azadeh, Ayatollah. (2010). Misuse of Rights in Contractual Law. Tehran: Jungle-Javidan.

Hashemi Shahroudi, Seyed Mahmoud. (1999). Essentials of Criminal Jurisprudence. Tehran: Mizan Publishing.

Elahi, Ali. (2020). Studies in the Objectives of Shari'ah. Tehran: Negah Mo'aser Publishing.

Downloads

چاپ شده

2024-12-21

ارجاع به مقاله

فیضی م. (2024). نقش زمان و مکان بر احکام جزایی در نظام حقوق اسلامی. فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 13(4), ۶۳ - ۸۵. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.4.4