الزامات توسعۀ مسؤولیت مدنی- رسانه‌‌یی در حقوق افغانستان

نویسندگان

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.1.7

واژه‌گانِ کلیدی:

فعالیت رسانه‌ها، مسؤولیت کیفری و مدنی، روی‌کردهای حقوقی، ادله فقهی و حقوقی توسعه مسؤولیت مدنی- رسانه‌یی

چکیده

در دورۀ معاصر، زنده‌گی انسان‌ها توأم با استفادۀ روز‌افزون از رسانه و پُر‌رنگ‌شدن نقش آن در لایه‌های مختلف زنده‌گی آنان بوده‌است. کم‌تر انسانی را می‌‌توان سراغ داشت که با یکی از انواع رسانه‌­‌ها سروکار نداشته باشد. گسترش فعالیت‌‌‌های رسانه‌یی ممکن است به‌ حقوق انسان‌های دیگر لطمه­‌ وارد کند. در این صورت عامل زیان، مسؤول دانسته می‌‌شود. در راستای صیانت از حقوق انسان‌ها، مسؤولیت جزایی مبتنی بر رسانه، قابل توجیه است. ازسویی ضمانت اجراهای جزایی ممکن است به آزادی بیان و آزادی رسانه‌ها آسیب جدی وارد نماید. بدین‌روی این پرسش مطرح است که آیا مسؤولیت مدنی را می‌توان بدیلی برای مسؤولیت جزایی در حوزۀ رسانه، قلم‌داد کرد؟ پاسخ به این پرسش بدان جهت مهم به نظر می‌­رسد که روی‌کرد حقوقی افغانستان در این عرصه، بیش‌تر کیفری است. اتخاذ روی‌کرد مدنی، گشایشی ارزش‌مند برای کنش­‌گران ر‌سانه‌یی به حساب خواهد آمد. تحقيق حاضر، که با روش توصيفي - تحليلي انجام گردیده است.‌ یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که با‌توجه به دلایلی هم‌چون‌ ضرورت حمایت از آزادی بیان، گردش آزاد اطلاعات، صیانت از حقوق طرفین دعوای رسانه‌یی، قابلیت جای‌گزینی غرامت مالی، امکان جبران خسارت توسط بیمه و هم‌گامی با رویۀ سازمان‌‌های بین‌المللی و کشورهای متمدن دیگر، سیاست جنایی مناسب، هم‌گام‌شدن با ساختار نوینی است که این روز‌ها در عرصۀ بین‌المللی و کشورهای اسلامی در حوزۀ رسانه اتخاذ شده است. ساختاری‌که مسؤولیت کیفری را کاهش داده و تأکید بر مسؤولیت مدنی در حل قضایای رسانه‌یی دارد.

شناخت‎‌‌نامۀ نویسنده‌گان

سید عباس حسینی، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران

دانش‌جوی مقطع دکترای حقوق خصوصی، پردیس فارابی، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران، ایران

دکتر علیرضا باریکلو، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران

استاد تمام دانش‌کده/ پوهنحی حقوق، پردیس فارابی، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران، ایران

دکتر عبدالرضا علیزاده، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران

دانش‌یار دانش‌کده/ پوهنحی حقوق، پردیس فارابی، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران، ایران 

دکتر عبدالله رجبی، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران

استادیار دانش‌کده/ پوهنحی حقوق، پردیس فارابی، دانش‌گاه/ پوهنتون تهران، ایران 

سرچشمه‌ها/ منابع

ابراهیمیان، حجت اله، و صدیقی، عبدالسبحان. (1398). «کیفر توهین و دشنام اشخاص از دیدگاه فقهای مذاهب اسلامی و حقوق ایران و افغانستان». فقه مقارن. 7(14‌). 245-265. SID. https://sid.ir/paper/267049/fa.

ابک، صدیقه. (1393). «تحلیل حقوقی - اقتصادی خسارت تنبیهی». پایان‌نامة کارشناسی ارشد حقوق اقتصادی. دانش‌گاه علامه طباطبایی.

احمدی، احمد؛ رضایی، محسن. (1394). «آثار جهانی‌شدن جرم در قلم‌رو حقوق کیفری شکلی ایران». فصل‌نامه پژوهش حقوق کیفری. 4(14). 115-144. doi: 10.22054/jclr.2016.3956.

اسدی، عباس؛ بابازاده مقدم، حامد و امیر سلمان‌پور‌. (1395). «تعهدات دولت‌ها برای تأمین و تضمین حق کرامت انسانی در رسانه‌ها». نشریه علوم خبری. 5(20). 145-166. https://www.mjourcom.ir/article_119665.html.

امیرحسینی، امین، و برزویی، محمدرضا. (1395). «عوامل رافع مسؤولیت مدنی رسانه‌های جمعی در نظام حقوقی ایران». مطالعات فرهنگ – ارتباطات. 17(36‌). 29-51. SID. https://sid.ir/paper/213586/fa.

انصاری، باقر. (1391). «مطالعة تطبیقی مسؤولیت مدنی ناشی از نقض حقوق مربوط به شخصیت در رسانه‌ها». مجله علمی "حقوق خصوصی". 9(2). 67-99. doi: 10.22059/jolt.2013.35160.

آقابابایی، حسین. (1401). «سلب جنبۀ عمومی از جرم توهین به مقامات در قانون کاهش مجازات حبس تعزیری». مجلة حقوقی دادگستری. 86 (120). 1-26. doi: 10.22106/jlj.2022.538071.4384.

بادینی، حسن؛ عباسی، سمیه. (1396). «ارزیابی مسؤولیت مدنی و مقررات‌ ایمنی در پیش‌گیری از فعالیت‌های خطرآفرین». مجلة حقوقی دادگستری. 81(99). 31-58. doi: 10.22106/jlj.2017.29207

پارساپور، محمدباقر؛ اسماعیلی، مهدی. (1393). «آثار زمان و مکان در تحول حقوق مسؤولیت مدنی در نظام حقوق ایران و فرانسه». پژوهش‌نامة حقوق اسلامی. 15(2 (پیاپی 40)‌). 161-184. SID. https://sid.ir/paper/229415/fa.

حبیبی، محمدحسن. (1382). «بررسی حق آگاهی مردم به‌عنوان یک حق اساسی». حقوق اساسی، 1(1)، 0-0. SID. https://sid.ir/paper/474982/fa.

حسینی، سید احسان. (1397). «تعامل میان مسؤولیت مدنی و مسؤولیت کیفری و مقایسه قواعد حاکم بر آنها». اولین همایش ملّی ارتقاء نظام مسؤولیت مدنی در حقوق ایران؛ چالش‌ها و راه‌کارها. www. https://civilica.com/doc/832567/ .

حکیم، محمد تقی. (1418ق). اصول العامه فی الفقه المقارن. چ2. قم: بی‌جا.

حیدری، محمدعلی هم‌کاران. (1396). «مناسبات قاعده مصلحت و رسانه». international Multidisciplinary Journal of Pure Life . 14. ‌ 87 – 108. http://noo.rs/bBMrf.

خطیب شربینی، محمد ابن احمد. (1413ق). مغنی المحتاج الی معرفه معانی الفاظ المنهاج. دمشق: دارالزهره.

دهباشی، مسعود؛ فنائی، رویا. (1397). «مسؤولیت رسانه‌ها در جبران ضرر ناشی از نشر اکاذیب». کنفرانس ملی دستاوردهای نوین جهان در تعلیم و تربیت، روانشناسی، حقوق و مطالعات فرهنگی اجتماعی. SID. https://sid.ir/paper/898075/fa.

رزمان، علی. (1397). «رسانه‌ها و جرم». قانون‌یار. 2(5 ). 101-118. SID. https://sid.ir/paper/259737/fa.

رزمی، محمدجواد؛ صدیقی، سمیه‌ و سمانه رضاییان‌. (1394). «الزامات تحقق حکمرانی خوب برای دستیابی به توسعه انسانی». اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی. 4(2‌). 51-75. SID. https://sid.ir/paper/254820/fa.

رضایی، مهدی؛ بابازاده مقدم، حامد. (1393). «اصول تدوین قوانین و مقررات برای اینترنت با تأکید بر مصوبات یونسکو و شورای اروپا». پژوهش حقوق عمومی. 15(42). 43-82. https://qjpl.atu.ac.ir/article_254.html.

رعیت ابراهیم آبادی، اسماعیل. (1399). «مبانی و لوازم آزادی مطبوعات و رسانه¬ها در پرتو مسؤولیت مدنی». ششمین همایش ملّی حقوق. چالش‌های مدیریت قضایی و دادرسی در قوه قضائیه. دانش‌گاه آزاد اسلامی واحد میبد. WWW. https://civilica.com/doc/1224410/.

روشن، محمد؛ خلیل زاده، سید محمد مهدی. (1390). «مسؤولیت مدنی اصحاب رسانه با مطالعه موردی در مطبوعات». رسانه. سال 21. شمارة 3. http://noo.rs/bT8xs .

زحیلی، وهبه. (1418ق). الفقه الاسلامی و ادلته. ج4. دمشق: دارالفکر.

صفایی، سید حسین و هم‌کاران. (1393). «مسؤولیت مدنی – الزامات خارج از قرارداد» چ7. تهران: انتشارات سمت.

طباطبائی‌نژاد، سید محمد. (1397). «وحدت‌گرایی در قواعد مسؤولیت مدنی: مطالعة موردی نظام اتحادیة اروپا». پژوهش حقوق خصوصی. 6(22). 69-92. doi: 10.22054/jplr.2017.6597.1152.

طباطبائی‌نژاد، سیدمحمد؛ کاظمی، محمود. (1398). «تعامل حقوق عمومی و خصوصی در مورد مسؤولیت مدنی». مطالعات حقوق خصوصی (حقوق). 49(4 ). 697-716. SID. https://sid.ir/paper/124735/fa.

عبداللهی، محسن. (1382). «خسارات تنبیهی در حقوق بین‌الملل». مجلة حقوقی بین‌المللی, 21(شماره 30 (بهار و تابستان)). 85-118. doi: 10.22066/cilamag.2004.18024.

عمید، حسن. (1389). فرهنگ لغت فارسی جیبی. تهران: انشارات راه رُشد.

غزالی، محمد بن محمد. (1119ه). المستصفی من علم الاصول(به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت). ج۱. لبنان: شرکة دار الأرقم بن أبي الأرقم. ‌

غفاری، هدی. (1393). «مسؤولیت رسانه¬های همه‌گانی ناشی از اخلال در رسیده‌گی‌های قضایی». پایان¬نامة کارشناسی ارشد حقوق ارتباطات. دانش‌گاه علامه طباطبایی.

غفاری، هدی، و زمانی، محمود. (1397). بیمه ی مسئولیت مدنی رسانه های همگانی. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 14(50 )، 162-196. SID. https://sid.ir/paper/372285/fa.

فقیه حبیبی، علی؛ صفایی¬فر، عباس. (1393). «توسعه مسؤولیت مدنی در جرائم رسانه ها و مطبوعات». فصل‌نامة علوم خبری. سال 2. شمارة 9. http://noo.rs/FfRaO.

قوی‌البنیه، ابوالفضل. (1393). «امکان سنجی تأسیس نهاد خسارت تنبیهی در فقه و حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در حقوق امریکا. پایان‌نامه کارشناسی ارشد معارف اسلامی و حقوق. گرایش حقوق خصوصی. دانش‌گاه امام صادق.

کاظم، معتمد‌نژاد. (1385). وسایل ارتباط جمعی. ج1. چ5. تهران: دانش‌گاه علامه طباطبایی.

لطفی، واهب. (1398). «الزام کیفری به نظام‌مندی‌سازی مسؤولیت کیفری در رسانه‌های الکترونیکی». قانون‌یار. 3(12). 411-440. SID. https://sid.ir/paper/520977/fa.

لطفی‌دوران، علیرضا و هم‌کاران. (1398). «امکان صدور حکم به خسارت تنبیهی از سوی نهادهای داوری در نظام حقوقی ایالات متحده امریکا و ایران» حقوق خصوصی. 16(2). https://civilica.com/doc/1520362/.

محمدی، احمد مسعود. (1398). جبران خسارت معنوی در نطام حقوقی ایران و افغانستان. پایان‌نامة کارشناسی ارشد حقوق خصوصی. جامعه المصطفی العالمیه. واحد گرگان.

مرادی، قاسم؛ مرادی، محمدحسین. (1397). «عوامل عملی و نظری ناکارآمدی کیفر حبس». قانون‌یار. 2(5‌). 173-192. SID. https://sid.ir/paper/259730/fa.

میر محمد صادقی، حسین. (1392). جرایم علیه اشخاص. چ 12. نشر میزان.

میرزایی، گرمی و هم‌کاران. (1399). «مطالعة تطبیقی مبانی نظری، اهداف و شیوه¬های جبران خسارت در مسؤولیت مدنی در حقوق موضوعه ایران (فرانسه و انگلستان)». نشریه فقه و مبانی حقوق اسلامی. شمارة 3. https://civilica.com/doc/1734788/.

نسفی، عبدالله ابن احمد. (1413 ق). مدارک التنزیل. دمشق الصوریه.

ویژه، محمد رضا؛ تقی¬خوانی، مریم. (1395). «مسؤولیت کیفری نویسنده و مدیرمسؤول در قلمرو جرائم مطبوعاتی». فصل‌نامۀ رسانه. 27(‌3). پیاپی 104. http://noo.rs/HlbUy.

قانون مدنی، مصوب 1355؛

‌42. قانون جزا، مصوب 1355؛

‌43. کُد جزا، مصوب 1395؛

‌44. قانون رسانه‌های همه‌‌گانی؛ مصوب 1388؛

‌45. مجله الاحکام العدلیه؛ 1293ق؛

‌46. کنوانسیون حقوق بشر اروپایی، مصوب 1950م؛

‌47. میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، مصوب 1966م.

Wehmeier, sally, Axford advanced learners dictionary, axford university press,7 th ed, 2008.

Amponsah, Peter Nkrumah, Libel Law, Political Criticism, and Defamation of Public Figures, The United States, Europe, and Australia, (New York: LFT Scholary Publishing LLC, 2004)

Dulčić, Katrina, NEW MEDIA AND CIVIL LIABILITY, Journal of International Scientific Publications, Media & Mass Communication, ISSN 1314-8028, Volume 3, 2014, Polytechnics Nikola Tesla in Gospić, www.scientific-publications.net.

Lotasi ,Freddy, Pakpahan, Kartina, Fitriyani Pakpahan, Elvira, Leonard, Tommy, Airini Batubara, Sonya, Comparative Law of Defamation Law Through social media In New York Based on The New York Consolidated Laws and In Indonesia, ICLHR 2021, April 14-15, Jakarta, Indonesia Copyright © 2021 EAI DOI 10.4108/eai.14-4-2021.2312839

Alhajri, thafar, Tortious liability of mass media for the invasion of personal rights: A comparative study between English law and Kuwaiti law, International Review of Law 2014: 8 http://dx.doi.org/10.5339/irl.2014.8.

References

Ebrahimian, Hojjat Elah, and Siddiqi, Abdul Sabhan. (2018). "Punishment of insulting and slandering persons from the point of view of jurists of Islamic schools and the laws of Iran and Afghanistan". Symmetric jurisprudence. 7(14). 245-265. SID. https://sid.ir/paper/267049/fa.

Abak, Siddiqa. (2013). "Legal-economic analysis of punitive damages". Master's thesis in economic law. Allameh Tabatabaei University.

Ahmadi, Ahmad; Rezaei, Mohsen. (2014). "Effects of globalization of crime in the field of criminal law of Iran". Criminal Law Research Quarterly. 4(14). 115-144. doi: 10.22054/jclr.2016.3956.

Asadi, Abbas; Babazadeh Moghadam, Hamed and Amir Salmanpour. (2015). "Obligations of governments to ensure and guarantee the right to human dignity in the media". Journal of News Sciences. 5(20). 145-166. https://www.mjourcom.ir/article_119665.html.

Amirhosseini, Amin, and Barzoui, Mohammadreza. (2015). "Factors that reduce the civil responsibility of mass media in Iran's legal system". Culture Studies - Communication. 17(36). 29-51. SID. https://sid.ir/paper/213586/fa.

Ansari, Baqir. (2011). "Comparative study of civil liability resulting from the violation of personality rights in the media". "Private Law" scientific journal. 9(2). 67-99. doi: 10.22059/jolt.2013.35160.

Aghababai, Hossein. (1401). "Removing the public aspect of the crime of insulting officials in the law on reducing the punishment of imprisonment". Legal Journal of Justice. 86 (120). 1-26. doi: 10.22106/jlj.2022.538071.4384.

Badini, Hassan; Abbasi, Samia. (2016). "Evaluation of civil responsibility and safety regulations in preventing dangerous activities". Legal Journal of Justice. 81(99). 31-58. doi: 10.22106/jlj.2017.29207

Parsapour, Mohammad Bagher; Ismaili, Mehdi. (2013). "Effects of time and place in the evolution of civil responsibility rights in the legal system of Iran and France". Islamic law research paper. 15(2 (40 consecutive)). 161-184. SID. https://sid.ir/paper/229415/fa.

Habibi, Mohammad Hassan. (1382). "Examination of people's right to know as a basic right". Constitutional Rights, 1(1), 0-0. SID. https://sid.ir/paper/474982/fa.

Hosseini, Seyyed Ehsan. (2017). "Interaction between civil responsibility and criminal responsibility and comparing the rules governing them". The first national conference to promote the system of civil responsibility in Iranian law; Challenges and solutions. www. https://civilica.com/doc/832567/.

Hakim, Mohammad Taghi. (1418 AH). Usul al-Ama fi fiqh al-maqarn. Ch2. Qom: Out of place.

Heydari, Mohammad Ali colleagues. (2016). "Relationship between expediency rule and media". International Multidisciplinary Journal of Pure Life. 14. 87-108. http://noo.rs/bBMrf.

Khatib Sherbini, Muhammad Ibn Ahmad. (1413 AH). Maghni al-Mahatah to know the meanings of the words of al-manhaj. Damascus: Dar al-Zahrah.

Dehbashi, Massoud; Fanai, dream. (2017). "The responsibility of the media in compensating for the loss caused by the publication of lies". National conference of new achievements of the world in education, psychology, law and social cultural studies. SID. https://sid.ir/paper/898075/fa.

Razman, Ali. (2017). "Media and Crime". lawman 2(5). 101-118. SID. https://sid.ir/paper/259737/fa.

Razmi, Mohammad Javad; Sediqi, Somia and Samaneh Rezaian. (2014). "Requirements to realize good governance to achieve human development". Development and planning economics. 4(2). 51-75. SID. https://sid.ir/paper/254820/fa.

Rezaei, Mehdi; Babazadeh Moghadam, Hamed. (2013). "Principles of drafting rules and regulations for the Internet with emphasis on the approvals of UNESCO and the Council of Europe". Public law research. 15(42). 43-82. https://qjpl.atu.ac.ir/article_254.html.

Rait Ebrahimabadi, Ismail. (2019). "Fundamentals and tools of freedom of the press and media in the light of civil responsibility". Sixth National Law Conference. Challenges of judicial management and proceedings in the judiciary. Islamic Azad University gives a unit. WWW. https://civilica.com/doc/1224410/.

Roshan, Mohammad; Khalilzadeh, Seyyed Mohammad Mehdi. (1390). "Civil responsibility of media members with a case study in the press". Media. Year 21. Number 3. http://noo.rs/bT8xs.

Zaheili, Wahbe. (1418 AH). Islamic jurisprudence and justice. C4. Damascus: Dar al-Fekr.

Safai, Seyed Hossein and colleagues. (2013). "Civil liability - non-contractual requirements" Ch7. Tehran: Samit Publications.

Tabatabainejad, Seyyed Mohammad. (2017). "Unitarianism in the rules of civil responsibility: a case study of the European Union system". Private law research. 6(22). 69-92. doi: 10.22054/jplr.2017.6597.1152.

Tabatabainejad, Seyyed Mohammad; Kazemi, Mahmoud. (2018). "Interaction of public and private law regarding civil responsibility". Studies of private law (law). 49(4). 697-716. SID. https://sid.ir/paper/124735/fa.

Abdullahi, Mohsen. (1382). "Punitive damages in international law". International Law Journal, 21 (No. 30 (Spring and Summer)). 85-118. doi: 10.22066/cilamag.2004.18024.

Omid, Hassan. (1389). Persian pocket dictionary. Tehran: Rah Roshd Publications.

Ghazali, Muhammad bin Muhammad. (1119 AH). Al-Mustafafi Man Alam al-Asul (with the appendix of Fatah al-Rhumut explained by Muslim al-Thawt). C1. Lebanon: Dar al-Arqam bin Abi al-Arqam. The

Ghafari, Hoda. (2013). "Responsibility of public media due to disruption in judicial proceedings". Master's thesis on communication law. Allameh Tabatabaei University.

Ghaffari, Hoda, and Zamani, Mahmoud. (2017). Public media civil liability insurance. Cultural Studies and Communication, 14(50), 162-196. SID. https://sid.ir/paper/372285/fa.

Faqih Habibi, Ali; Safaifar, Abbas. (2013). "Development of civil responsibility in media and press crimes". Journal of news sciences. Year 2. Number 9. http://noo.rs/FfRaO.

Qawy al-Baniyyah, Abul Fazl. (2013). "Feasibility of establishing the institution of punitive damages in Iranian jurisprudence and law with a comparative study in American law. Master's thesis in Islamic studies and law. Private law orientation. Imam Sadiq University.

Kazem, Motamed-Najad. (1385). Mass communication tools. C1. Ch5. Tehran: Allameh Tabatabai University.

Lotfi, Wahb. (2018). "Criminal obligation to systematize criminal liability in electronic media". lawman 3(12). 411-440. SID. https://sid.ir/paper/520977/fa.

Lotfidoran, Alireza et al. (2018). "The possibility of awarding punitive damages by arbitration institutions in the legal system of the United States of America and Iran" private law. 16(2). https://civilica.com/doc/1520362/.

Mohammadi, Ahmad Massoud. (2018). Compensation for moral damage in the legal system of Iran and Afghanistan. Master's thesis in private law. Al-Mustafa Al-Alamiya Society. Gorgan unit.

Moradi, Qasim; Moradi, Mohammad Hossein. (2017). "Practical and theoretical factors of the ineffectiveness of imprisonment". lawman 2(5). 173-192. SID. https://sid.ir/paper/259730/fa.

Mir Mohammad Sadeghi, Hossein. (2012). Crimes against individuals. Ch 12. Nash Mizan.

Mirzaei, Garmi et al. (2019). "Comparative study of the theoretical foundations, goals and methods of compensation in civil liability in the subject law of Iran (France and England)". Islamic jurisprudence and fundamentals of law journal. Number 3. https://civilica.com/doc/1734788/.

Nasfi, Abdullah Ibn Ahmad. (1413 AH). Download documents. Damascus, Surya.

Special, Mohammad Reza; Taghikhani, Maryam. (2015). "Criminal responsibility of the author and responsible manager in the field of press crimes". Media Quarterly. 27(3). Serial 104. http://noo.rs/HlbUy.

Civil Law, approved in 1355;

Criminal Law, approved in 1355;

Penal Code, approved 2015;

Mass Media Law; Approved 1388;

Ahkam al-Adliyya magazine; 1293 AH;

European Convention on Human Rights, approved in 1950;

International Covenant on Civil and Political Rights, approved in 1966.

Downloads

چاپ شده

2024-03-20

ارجاع به مقاله

حسینی س. ع., باریکلو ع., علیزاده ع., & رجبی ع. (2024). الزامات توسعۀ مسؤولیت مدنی- رسانه‌‌یی در حقوق افغانستان. فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 13(1), ۱۳۱ - ۱۵۸. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.1.7