مبانیِ انسان‌شناختی در ترسیم جای‌گاه حقوقیِ زن مسلمان

(با تمرکز بر فقه امامیه)

نویسندگان

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.4.7

واژه‌گانِ کلیدی:

زن، الگوی سوم، مبانی، تبیین، حقوق، جای‌گاه حقوقی

چکیده

ترسیم جای‌گاه مناسب حقوقی برای زنان، هم‌چون هر بحث مبنایی و اساسی دیگر، منوط به باز‌تعریف مبانی انسان‌شناختی در این حوزه‌ است. وجود دو نگاه تفریطی - سنتی و افراطی -فمینیستی، که یکی زن را جنس دوم می‌داند و دیگری حتا کارکردهای طبیعی زن از قبیل مادر‌بودن را نیز نادیده می‌گیرد، کار در این زمینه را ضرورت بیش‌تری می‌بخشد. هدف از این کار، دست‌یابی به قرائت به‌روز از حقوق زنان در چهارچوب آموزه‌های دینی بوده است. پرسشی‌که این نوشتار تلاش کرده بدان پاسخ دهد، این بوده است که: آیا مبانی انسان‌شناختی می‌تواند در ترسیم جای‌گاه حقوقی زنان، تأثیر کافی داشته و نقش مستقیمی ایفا کند؟ برای رسیدن به پاسخ این پرسش، ما با استفاده از روش کتاب‌خانه‌‌یی و متون نوشتاری، هم‌چون مقالات، و دیداری از نوع میز‌گرد، به تحقیق پرداخته و بدین نتیجه دست یافتیم که: مبانی انسان‌شناختی، در دو نوع مبانی عام و مبانی خاص، نقش مستقیم و فراوانی بر ترسیم جای‌گاه حقوقی زنان‌ ایفا می‌کنند. این مبانی نهایتًا به یک الگوی سوم از زن می‌رسد، که در هیچ‌یک از دو الگوی سنّتی و فمینیستی تبیین نشده است؛ لذا جای‌گاه متفاوت و ویژه‌یی برای زنان ترسیم خواهد کرد.

شناخت‎‌‌نامۀ نویسنده‌گان

محمدهادی نبوی، استاد رشتۀ حقوق خصوصی، جامعة المصطفی، قم، ایران‌

استاد رشتۀ حقوق خصوصی، جامعة المصطفی، قم، ایران‌

حبیب‌الله نظری، دانش‌آموختۀ فوق‌لیسانس رشتۀ علوم قرآن و تفسیر، جامعة المصطفی، قم، ایران

دانش‌آموختۀ فوق‌لیسانس رشتۀ علوم قرآن و تفسیر، جامعة المصطفی، قم، ایران

سرچشمه‌ها/ منابع

احمدی، محمّدرضا. (1384). «تفاوت زن و مرد از منظر روان‌شناسي و متون ديني». قم: ماه‌نامۀ معرفت. 97‌(10). 66-76. https://marifat.nashriyat.ir/node/2127‌.

باربارا، و آلن، پیز. (1382). چرا مردان گوش نمی‌دهند و زنان نمی‌توانند نقشه بخوانند؟ ترجمة ناهید رشید و نسرین گلدار.‌ تهران: آسیم.

جمشیدی، اسدالله و دیگران. (1382). زن در فرهنگ و اندیشه اسلامی (جستاری در هستی‌شناسی زن). قم: انتشارات مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

جوادی آملی، عبدالله. (1389). تسنیم. قم: مؤسسۀ اسراء.

حسینی، سید غلام‌حسین. (1379)، «تفاوتهای بیولوژیک زن و مرد (بدن، روان و هوش)». قم: مجلۀ کتاب نقد. 17. 220-259. http://ensani.ir/fa/article/68144.

شریفی، احمدحسین. (1395). روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی. تهران: مرکز مطالعات و انتشارات آفتاب وسعه.

صلیبا، جميل و صانعی دره‌بیدی، منوچهر. (1366). فرهنگ فلسفى‏. تهران: انتشارات حکمت.

طباطبائی، محمدحسین. (1417). الميزان. چ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامى.

طوسی، نصیرالدین. (1375). شرح الاشارات و التنبيهات. قم: نشر البلاغه.

کریمی، حمید. (1390). «تفاوت¬های زن و مرد از نگاه دین و علوم تجربی». مجموعه مقالات. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.

کریمی، داریوش. (1398). «آیا زن، زن به دنیا می‌آید؟». برنامة پرگار بی بی سی (تاریخ 14 جدی 1398. تاریخ مراجعه: 20 جدی 1398) آدرس سایت: https://www.youtube.com/watch?v=2Y5lYD4_dKA.

کلینی، محمد یعقوب. (1407). الکافی. چ چهارم. تهران: دار الکتب العلمیة.

کمیتة آموزشی جندر. (1394). ره‌نمای آموزشی جندر. کابل: ‌وزارت امور زنان.

مطهری، مرتضی. (1369). نظام حقوق زن در اسلام. چ چهاردهم. تهران: صدرا.

مطهری، مرتضی. (1390) مجموعه آثار. تهران: صدرا.

‌ منطقی، مرتضی. (1390). زن شرقی، مرد غربی (بررسی تفاوت‌های روان‌شناختی زن و مرد). تهران: بعثت.

نوابی¬نژاد، شکوه. (1385). روان¬شناسی زن. چ سوم. تهران: نشر علم.

References

Ahmadi, Mohammad Reza. (2005). “The Difference Between Men and Women From the Perspective of Psychology and Religious Texts.” Qom: Ma'rifat Monthly. 97(10), 66-76. [In Persian]. Available at: https://marifat.nashriyat.ir/node/2127.

Barbara, and Allan Pease. (2003). Why Men Don’t Listen and Women Can’t Read Maps. Translated by Nahid Rashid and Nasrin Goldar. Tehran: Asim. [In Persian].

Jamshidi, Asadullah, et al. (2003). Woman in Islamic Culture and Thought (An Ontological Study of Women). Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute. [In Persian].

Javadi Amoli, Abdollah. (2010). Tafsir Tasnim. Qom: Esra Foundation. [In Persian].

Hosseini, Seyyed Gholam-Hossein. (2000). “Biological Differences Between Men and Women (Body, Mind, and Intelligence).” Qom: Ketab-e Naqd Journal. 17, 220-259. [In Persian]. Available at: http://ensani.ir/fa/article/68144.

Sharifi, Ahmad Hossein. (2016). Methodology of Islamic Humanities. Tehran: Afteh va Sa'eh Studies and Publications Center. [In Persian].

Saliba, Jamil, and Sa'ni Darabedi, Manouchehr. (1987). Philosophical Dictionary. Tehran: Hekmat Publications. [In Persian].

Tabatabai, Mohammad Hossein. (1997). Tafsir al-Mizan. 5th Edition. Qom: Islamic Publishing Office. [In Persian].

Tusi, Nasir al-Din. (1996). Sharh al-Isharat wa al-Tanbihat. Qom: Al-Balagha Publications. [In Arabic].

Karimi, Hamid. (2011). “Differences Between Men and Women From the Perspective of Religion and Empirical Sciences.” Collection of Articles. Qom: Imam Khomeini Educational and Research Institute. [In Persian].

Karimi, Dariush. (2019). “Is a Woman Born a Woman?” BBC’s Hard Talk Program (14 January 2020, Date Accessed: 20 January 2020). [In Persian]. Available at: https://www.youtube.com/watch?v=2Y5lYD4_dKA.

Kulayni, Mohammad Ya'qub. (1987). Al-Kafi. 4th Edition. Tehran: Dar al-Kutub al-Ilmiyya. [In Persian].

Gender Training Committee. (2015). Gender Training Guide. Kabul: Ministry of Women’s Affairs. [In Persian].

Motahari, Morteza. (1990). The Rights System of Women in Islam. 14th Edition. Tehran: Sadra. [In Persian].

Motahari, Morteza. (2011). Collected Works. Tehran: Sadra. [In Persian].

Manteqi, Morteza. (2011). Eastern Woman, Western Man (A Psychological Study of Gender Differences). Tehran: Ba’that. [In Persian].

Navabi-Nejad, Shokouh. (2006). The Psychology of Women. 3rd Edition. Tehran: Elm Publications. [In Persian].

Downloads

چاپ شده

2024-12-21

ارجاع به مقاله

نبوی م., & نظری ح. (2024). مبانیِ انسان‌شناختی در ترسیم جای‌گاه حقوقیِ زن مسلمان: (با تمرکز بر فقه امامیه). فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 13(4), ۱۲۷ - ۱۴۳. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.4.7