نقد و ارزیابی مبانی فلسفی لیبرالیزم و مارکسیزم: مقایسه‌‌‌یی بین پارادایمیک

نویسندگان

  • سیدجلال دهقانی ‌فیروزآبادی استاد گروه روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران https://orcid.org/0000-0003-1055-531X
  • مصطفی عاقلی دانش‌جوی دکتری روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران https://orcid.org/0009-0008-8221-7612
  • قاسم یوسف‌زی دانش‌جوی دکتری روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران https://orcid.org/0009-0000-1460-3951

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.14.I.2.12

واژه‌گانِ کلیدی:

نظریۀ روابط بین‌الملل، لیبرالیزم، مارکسیزم، هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، روش‌شناسی

چکیده

لیبرالیزم و مارکسیزم دو پارادایم بزرگ و در‌واقع دو رقیب عمده در کل علوم اجتماعی و به تبع آن، روابط بین‌الملل هستند. هردو بر انسان‌شناسی خاصی استوار بوده و سمت‌گیری نظری و تعهد ایدئولوژیک ویژة خود را دارند. هدف مقالة کنونی کوششی بوده است در راستای مقایسه و نقد مبانی نظری این پارادایم‌ها در روابط بین‌الملل. پرسش اصلی این بوده است که چه تفاوت‌ها و شباهت‌هایی در مبانی فلسفی (هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و روش‌شناسی) مارکسیزم و لیبرالیزم وجود دارد؟ پس از تجزیه و تحلیل داده‌ها با روش تحلیل محتوای تفسیری، یافته‌ها نشان می‌دهند که مارکسیزم و لیبرالیزم در بُعد هستی‌شناسی در چهار محور؛ ماهیت واقعیت، کنش‌گر بین‌المللی، علیّت و مسألۀ ساختار-کارگزار، با یک‌دیگر اختلاف ژرف دارند. ماهیت واقعیت برای لیبرال‌های نئولیبرال مادی- نهادی با ماهیت مستقل است. مگر مارکسیست‌ها نهادها را مستقل نداسته، آن‌ها را در خدمت سرمایه‌داری جهانی می‌دانند. لیبرال‌های کلاسیک و مارکسیست‌های کلاسیک تا اندازه‌یی کارگزارمحور اند؛ در‌حالی که هم مارکسیست‌های نو و هم نهادگرایان نئولیرال، ساختارمحوراند. لیبرال‌ها، علیّت را متکثر و افقی (چندین علت) می‌فهمند، در‌حالی که مارکسیست‌ها به علیت‌های لایه‌یی - عمودی باور دارند. در بُعد معرفت‌شناسی، لیبرال‌ها چون در دستة خردگرایی قرار می‌گیرند، عینیت و بی‌طرفی را ملاک معرفت علمی می‌دانند؛ در‌حالی که مارکسیست‌ها نه تنها به جدایی واقعیت و ارزش باور ندارند، که آن را محافظه‌کارانه و خطرناک نیز ارزیابی می‌نمایند. در بُعد روش‌شناسی، لیبرال‌ها  فردگرایی روش‌شناختی را می‌پذیرند و به فردگرایی روش‌شناختی که ریشه در عقلانیت اقتصادی نزد آنان دارد، تمرکز می‌کنند؛ در‌حالی که مارکسیست‌ها، موضع کُل‌گرای روش‌شناختی دارند و در شناخت علمی به کلیت روابط بین‌الملل و نه بخشی از آن تمرکز می‌کنند.

شناخت‎‌‌نامۀ نویسنده‌گان

سیدجلال دهقانی ‌فیروزآبادی، استاد گروه روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران

استاد گروه روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران

مصطفی عاقلی، دانش‌جوی دکتری روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران

دانش‌جوی دکتری روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران

قاسم یوسف‌زی، دانش‌جوی دکتری روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران

دانش‌جوی دکتری روابط بین‌الملل، دانش‌کده/ پوهنځی حقوق و علوم سیاسی، دانش‌گاه/ پوهنتون علامه طباطبائی، تهران، ایران

سرچشمه‌ها/ منابع

ابراهیمی، شهروز؛ ستوده، علی‌ اصغر؛ شیخون, احسان. (1393). «بررسی تطبیقی رویکرد امنیتی اسلام با رویکرد امنیتی رئالیسم و لیبرالیسم». جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام. 2(4). 1-28. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520732.1393.2.4.1.0

اخلاص، ارشاد. (21/05/ 1402). «نگاهی به سیاست و هویت در افغاستان؛ تعصب چیست و متعصب کیست؟». خبرگزاری راسک. https://rudabe.com/?p=17413

‌اسمیت، روی اچ و هم‌کاران. (1392). اقتصاد سیاسی بین الملل در سدة بیست‌ویکم: موضوع‌ها و تحلیل‌های معاصر. ترجمة امیرمحمد حاجی‌یوسفی و روح‌الله طالبی‌آرانی. تهران: نشر مخاطب.

اشلقی، مجید عباسی‌. (1383). «تحلیل امنیت در پارادایم‌های حاکم بر روابط بین‌الملل». فصل‌نامة مطالعات راه‌بردی. 7(25), 525-549. https://quarterly.risstudies.org/article_1020.html

اولمن، برتل. (1401). رقص دیالکتیک: گام‌هایی در روش مارکس. ترجمة عارف اقوامی‌مقدم. تهران: نشر آشیان.

برچیل، اسکات. (1400). منافع ملی در نظریه‌های روابط بین‌الملل. ترجمة وحید بزرگی. تهران: نشر قومس.

پوپر، کارل ریموند. (1396). منطق اکتشافات علمی. ترجمة سیدحسین کمالی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

پولادی، کمال. (1401). تاریخ اندیشه سیاسی: قرن بیستم. چاپ دوازدهم. تهران: نشر مرکز.

کولاک، جان و کراز، جوزف. (1385). نظریه‌های امروزی شناخت. ترجمة علی حقی. قم: موسسة بوستان کتاب.

جکسون، رابرت و سورنسون، گئورک. (1401/ 1394). درآمدی بر روابط بین‌الملل. دفتر دوم، ترجمة مهدی ذاکریان، احمد تقی‌زاده و حسن سعیدکلامی. تهران: نشر میزان.

دشت‌گرد، مجید و هم‌کاران. (1400). «بررسی مبانی فرانظری (فلسفی) نظریه‌های جریان اصلی در روابط بین‌الملل»، فصل‌نامة مطالعات سیاست بین‌الملل. 1(1). 36- 60. https://ipsj.iauh.ac.ir/article-1-22-fa.html

دلاپورتا، دناتلا و کیتینگ، مایکل. (1395). «مقدمة معرفت‌شناختی بر تعدد رویکردهادر علوم اجتماعی». در رویکردها و روش‌شناسی‌ها در علوم اجتماعی. ویراستة دناتلا دلاپورتا و مایکل کیتینگ. ترجمة محمدجعفر جوادی‌ارجمند و محید فرهام. تهران: نشر روزنه.

دومانلو، طیبه‌. (1396). «نسبت جامعه‌شناسی معرفت مانهایم و پدیدارشناسی هوسرل». پژوهش‌نامة علوم سیاسی. 12(3). 185-214. https://www.ipsajournal.ir/article_328.html

دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال. (1394). نظریه و فرانظریه در روابط بین‌الملل. تهران: نشر مخاطب.

دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ دشتگرد، مجید. (1398). «مسألة علیت در نظریه‌های روابط بین‌الملل». پژوهش‌های روابط بین‌الملل. 9(1). 101-122. https://www.iisajournals.ir/article_101035.html

دهقانی‌فیروزآبادی، سیدجلال و جعفری، هرمز. (1400). «نقد و بررسی مفروض‌های هستی‌شناسانة نهادگرایی نئولیبرال»، دوفصل‌نامة علمی پژوهش‌ سیاست نظری. 16(4). ‌29- 56. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085796.1400.16.30.4.5

رضوانی، محسن و عزتی‌راد، محمد. (1399). «نقد نظریة لیبرالی امنیت از منظر اسلام». فصل‌نامة معرفت. 29(12). 71- 80. لینک

روپرت، مارک. (1396). «مارکسیزم». در نظریه‎های روابط بین‌الملل. ویراستة تیم دان، استیو اسمیت و ملیجا کورکی. ترجمة عبدالمجید سیفی و شهرزاد مفتوح. تهران: نشر میزان.

سلیمی، حسین. (1398). هفت گام در پژوهش کاربردی. تهران: انتشارات دانش‌گاه علامه طباطبایی.

فوکویاما، فرانسیس. (1395). پایان تاریخ و انسان واپسین. ترجمة عباس عربی و زهره عربی. تهران: نشر سخن‌کده.

قوام، عبدالعلی. (1397). اصول سیاست خارجی و سیاست بین‌الملل. تهران: نشر سمت.

کانت، ایمانوئل. (1389). نقد عقل محض. ترجمة بهروز نظری. کرمان‌شاه: نشر باغ نی.

کاویانی، رضا؛ شیده، شادلو. (1395). «مناظرة روش‌شناختی در بارة نظریه‌های روابط بین‌الملل از دیدگاه فلسفة علم». فصل‌نامة تخصصی علوم سیاسی. 12(4). ‌145- 169. https://journals.iau.ir/article_528644.html

کنوبلاخ، هوبرت. (1400). مبانی جامعه‌شناسی معرفت. ترجمة کرامت‌الله راسخ. تهران: نشر نی.

کورکی، ملیجا؛ وایت، کالین. (1396). «روابط بین‌الملل و علوم اجتماعی». در نظریه‎های روابط بین‌الملل. ویراستة تیم دان، استیو اسمیت و ملیجا کورکی. ترجمة عبدالمجید سیفی و شهرزاد مفتوح. تهران: نشر میزان.

کوزر، لویس. (1373). «جامعه‌شناسی معرفت». ترجمة سعید سبزیان. نامة علوم اجتماعی. دانش‌گاه تهران. ‌211- 234. https://journals.ut.ac.ir/article_15614.html

گریفیتس، مارتین و هم‌کاران. (1393). پنجاه متفکر بزرگ روابط بین‌الملل. ترجمة علی‌رضا طیّب. تهران: نشر نی.

لمونت، کریستوفر. (1397). روش‌های پژوهش در روابط بین‌الملل. ترجمة علی‌رضا ثمودی‌پیله‌رود. قم: انتشارات دانش‌گاه مفید.

لی‌سنس، آنتونی. (1401). نظریة انتقادی رابرت کاکس: فراری یا پیش‌وای خلوت‌نشین؟ ترجمة حسین سلیمی و رامز محمودی. تهران: نشر مؤسسة مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.

لینکلیتر، اندرو. (1400). «مارکسیزم»، در نظریه‌های روابط بین‌الملل. ویراستة اسکات برچیل و اندرو لینکلیتر. ترجمة حمیرا مشیرزاده و روح‌الله طالبی‌آرانی. تهران: نشر میزان.

مارکس، کارل؛ انگلس، فردیدریش. (1377). ایدئولوژی آلمانی. ترجمة تیرداد نیکی. تهران: شرکت پژوهشی پیام پیروز.

مجتهدی، کریم. (1401). فلسفة نقادی کانت. چ‌ نهم. تهران: انتشارات امیرکبیر.

محمدپور، احمد. (1396). روش تحقیق معاصر در علوم انسانی. تهران: نشر ققنوس.

محمدپور، احمد. (1398). روش در روش: در بارة ساخت معرفت در علوم انسانی. تهران: نشر لوگوس.

محمدی، غلامحسن . (1393). «بررسی تطبیقی لیبرالیسم و نئولیبرالیسم؛ مارکسیسم و نئومارکسیسم در اقتصاد جهانی». ‌فصل‌نامة علمی راهبرد. 23(3). https://rahbord.csr.ir/article_124535.html

مورگان، پاتریک. (1400). «لیبرالیزم و امنیت». در مطالعات امنیتی معاصر. ویراستة آلن کالینز. ترجمة علی‌رضا ثمودی. تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.

میزس، لودویگ فون. (1400). لیبرالیزم. ترجمة مهدی تدینی. تهران: نشر ثالث.

وثوقی، سیعد؛ شیخون، احسان. (1390). «دیدگاه نظریات روابط بین‌الملل به تحول اطلاعاتی و تأثیر آن بر مفهوم امنیت: با تاأکید بر تئوری‌های رئالیسم، لیبرالیزم و سازه‌انگاری». فصل‌نامة رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی.‌ (30). 97- 128. لینک

وولگار، استیو. (1400). علم؛ کاوشی در محتوا. ترجمة محمدرضا اسم‌خانی. تهران: نشر نی.

هارنکر، مارتا. (1400). مفاهیم بنیادی ماتریالیسم تاریخی. ترجمة تینا مهتاب. تهران: انتشارات سمندر.

هاوتن، دیوید پاتریک. (1398). روان‌شناسی سیاسی: موقعیت‌ها، افراد و مصادیق. تهران: نشر قومس.

هرینگ، اریک. (1400). «ماتریالیسم تاریخی». در مطالعات امنیتی معاصر. ویراستة آلن کالینز. ترجمة علی‌رضا ثمودی. تهران: پژوهش‌کدة مطالعات راه‌بردی.

یورگنسن، کنود ایریک. (1402). درآمدی نو به نظریه‌های روابط بین‌الملل. ترجمة وحید بزرگی. تهران: نشر جوینده.

Galtung. Johan. (2006). “a structural theory of Imperialism”. in perspective on world politics. edition by Richard Little and Michael Smith. third edition, London and New York. pp 259-268.

Wallerstein. Immanuel. (2006). “The rise and future demise of the world capitalist system: Concepts for comparative analysis”. in perspective on world politics. edition by Richard Little and Michael Smith. third edition, London and New York. pp 269-278.

References

Ebrahimi, Shahrouz; Sotoudeh, Ali Asghar; Sheykhoun, Ehsan. (2014). “A Comparative Study of the Islamic Security Approach with the Security Approaches of Realism and Liberalism.” Journal of Political Sociology of the Islamic World, 2(4), 1–28. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22520732.1393.2.4.1.0 [In Persian]

Ekhlas, Ershad. (May 11, 2023). “A Look at Politics and Identity in Afghanistan: What is Prejudice and Who is a Bigot?” Rasak News Agency. https://rudabe.com/?p=17413 [In Persian]

Smith, Roy H., et al. (2013). International Political Economy in the 21st Century: Contemporary Issues and Analyses. Translated by Amir Mohammad Haji-Yousefi & Rouhollah Talebi-Arani. Tehran: Mokatab Publishing. [In Persian]

Ashlaghi, Majid Abbasi. (2004). “Security Analysis in Dominant Paradigms of International Relations.” Strategic Studies Quarterly, 7(25), 525–549. https://quarterly.risstudies.org/article_1020.html [In Persian]

Ollman, Bertell. (2022). Dance of the Dialectic: Steps in Marx’s Method. Translated by Aref Aghvami-Moghadam. Tehran: Ashian Publishing. [In Persian]

Burchill, Scott. (2021). National Interests in International Relations Theories. Translated by Vahid Bozorgi. Tehran: Qomms Publishing. [In Persian]

Popper, Karl R. (2017). The Logic of Scientific Discovery. Translated by Seyyed Hossein Kamali. Tehran: Scientific and Cultural Publications. [In Persian]

Pouladi, Kamal. (2022). History of Political Thought: The Twentieth Century. 12th Edition. Tehran: Markaz Publishing. [In Persian]

Kolak, John & Kraz, Joseph. (2006). Contemporary Theories of Cognition. Translated by Ali Haghi. Qom: Bustan-e-Ketab Institute. [In Persian]

Jackson, Robert & Sørensen, Georg. (2015 / 2022). Introduction to International Relations, Vol. 2. Translated by Mehdi Zakarian, Ahmad Taghizadeh, and Hassan Saeed-Kalami. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

Dashtgard, Majid, et al. (2021). “A Study of the Metatheoretical (Philosophical) Foundations of Mainstream Theories in International Relations.” International Political Science Studies, 1(1), 36–60. https://ipsj.iauh.ac.ir/article-1-22-fa.html [In Persian]

Della Porta, Donatella & Keating, Michael. (2016). “An Epistemological Introduction to Pluralism in Social Sciences.” In Approaches and Methodologies in the Social Sciences, edited by Donatella Della Porta & Michael Keating. Translated by Mohammad Jafar Javadi-Arjomand & Majid Farham. Tehran: Rozaneh Publishing. [In Persian]

Domanlou, Tayebeh. (2017). “The Relationship Between Mannheim's Sociology of Knowledge and Husserl's Phenomenology.” Political Science Research Quarterly, 12(3), 185–214. https://www.ipsajournal.ir/article_328.html [In Persian]

Dehghani-Firouzabadi, Seyyed Jalal. (2015). Theory and Metatheory in International Relations. Tehran: Mokatab Publishing. [In Persian]

Dehghani-Firouzabadi, Seyyed Jalal & Dashtgard, Majid. (2019). “The Issue of Causality in International Relations Theories.” International Relations Research, 9(1), 101–122. https://www.iisajournals.ir/article_101035.html [In Persian]

Dehghani-Firouzabadi, Seyyed Jalal & Jafari, Hormoz. (2021). “A Critique of the Ontological Assumptions of Neoliberal Institutionalism.” Journal of Theoretical Politics Research, 16(4), 29–56. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20085796.1400.16.30.4.5 [In Persian]

Rezvani, Mohsen & Ezzati-Rad, Mohammad. (2020). “A Critique of the Liberal Theory of Security from an Islamic Perspective.” Ma'refat Quarterly, 29(12), 71–80. [In Persian]

Rupert, Mark. (2017). “Marxism.” In Theories of International Relations, edited by Tim Dunne, Steve Smith, & Milja Kurki. Translated by Abdolmajid Seifi & Shahrzad Maftouh. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

Salimi, Hossein. (2019). Seven Steps in Applied Research. Tehran: Allameh Tabataba'i University Press. [In Persian]

Fukuyama, Francis. (2016). The End of History and the Last Man. Translated by Abbas Arabi & Zohreh Arabi. Tehran: Sokhan-Kadeh Publishing. [In Persian]

Ghavam, Abdolali. (2018). Principles of Foreign Policy and International Politics. Tehran: SAMT Publishing. [In Persian]

Kant, Immanuel. (2010). Critique of Pure Reason. Translated by Behrouz Nazari. Kermanshah: Bagh-e-Ney Publishing. [In Persian]

Kaviani, Reza & Shideh, Shadlou. (2016). “A Methodological Debate on Theories of International Relations from Philosophy of Science Perspective.” Specialized Political Science Quarterly, 12(4), 145–169. https://journals.iau.ir/article_528644.html [In Persian]

Knoblauch, Hubert. (2021). Foundations of the Sociology of Knowledge. Translated by Karamatollah Rasekh. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Kurki, Milja & White, Colin. (2017). “International Relations and Social Sciences.” In Theories of International Relations, edited by Tim Dunne, Steve Smith, & Milja Kurki. Translated by Abdolmajid Seifi & Shahrzad Maftouh. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

Coser, Lewis. (1994). “Sociology of Knowledge.” Translated by Saeed Sabzian. Nama-ye Oloum-e Ejtema’i, University of Tehran, 211–234. https://journals.ut.ac.ir/article_15614.html [In Persian]

Griffiths, Martin, et al. (2014). Fifty Key Thinkers in International Relations. Translated by Alireza Tayyeb. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Lamont, Christopher. (2018). Research Methods in International Relations. Translated by Alireza Samoudi-Pileroud. Qom: Mofid University Press. [In Persian]

Leesens, Anthony. (2022). Robert Cox’s Critical Theory: Fugitive or Hermit Prophet? Translated by Hossein Salimi & Ramez Mahmoudi. Tehran: Abrar Moaser International Studies Institute. [In Persian]

Linklater, Andrew. (2021). “Marxism.” In Theories of International Relations, edited by Scott Burchill & Andrew Linklater. Translated by Homeyra Moshirzadeh & Rouhollah Talebi-Arani. Tehran: Mizan Publishing. [In Persian]

Marx, Karl & Engels, Friedrich. (1998). The German Ideology. Translated by Tirdad Niki. Tehran: Payam-e-Pirouz Research Company. [In Persian]

Mojtahedi, Karim. (2022). Kant’s Critical Philosophy. 9th Edition. Tehran: Amir Kabir Publishing. [In Persian]

Mohammadpour, Ahmad. (2017). Contemporary Research Method in the Humanities. Tehran: Qoqnoos Publishing. [In Persian]

Mohammadpour, Ahmad. (2019). Method on Method: On the Construction of Knowledge in the Humanities. Tehran: Logos Publishing. [In Persian]

Mohammadi, Gholamhossein. (2014). “A Comparative Study of Liberalism and Neoliberalism; Marxism and Neo-Marxism in the Global Economy.” Rahbord Scientific Quarterly, 23(3). https://rahbord.csr.ir/article_124535.html [In Persian]

Morgan, Patrick. (2021). “Liberalism and Security.” In Contemporary Security Studies, edited by Alan Collins. Translated by Alireza Samoudi. Tehran: Strategic Studies Center. [In Persian]

Mises, Ludwig von. (2021). Liberalism. Translated by Mehdi Tadini. Tehran: Sales Publishing. [In Persian]

Vosoughi, Saeed & Sheykhoun, Ehsan. (2011). “International Relations Theories and the Informational Revolution's Impact on the Concept of Security: Focus on Realism, Liberalism, and Constructivism.” Political and International Approaches Quarterly, (30), 97–128. [In Persian]

Woolgar, Steve. (2021). Science: A Search into Content. Translated by Mohammadreza Esmkhani. Tehran: Ney Publishing. [In Persian]

Harnecker, Marta. (2021). Basic Concepts of Historical Materialism. Translated by Tina Mahtab. Tehran: Samandar Publishing. [In Persian]

Houghton, David Patrick. (2019). Political Psychology: Situations, Individuals, and Cases. Tehran: Qomms Publishing. [In Persian]

Herring, Eric. (2021). “Historical Materialism.” In Contemporary Security Studies, edited by Alan Collins. Translated by Alireza Samoudi. Tehran: Strategic Studies Center. [In Persian]

Jørgensen, Knud Erik. (2023). A New Introduction to International Relations Theories. Translated by Vahid Bozorgi. Tehran: Javyandeh Publishing. [In Persian]

Galtung. Johan. (2006). “a structural theory of Imperialism”. in perspective on world politics. edition by Richard Little and Michael Smith. third edition, London and New York. pp 259-268.

Wallerstein. Immanuel. (2006). “The rise and future demise of the world capitalist system: Concepts for comparative analysis”. in perspective on world politics. edition by Richard Little and Michael Smith. third edition, London and New York. pp 269-278.

Downloads

چاپ شده

2025-07-22

ارجاع به مقاله

دهقانی ‌فیروزآبادی س., عاقلی م., & یوسف‌زی ق. (2025). نقد و ارزیابی مبانی فلسفی لیبرالیزم و مارکسیزم: مقایسه‌‌‌یی بین پارادایمیک. فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 14(2), ۱۲۳- ۱۴۸. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.14.I.2.12