جای‌گاه دیپلُماسی علمی در تأمین امنیت ملی در روابط ایران و افغانستان

چکیده

امنیت در جهان امروز به مفهومی پیچیده و متفاوت از گذشته بدل شده است. در جهان قدیم، قدرت و توان‌مندی‌های نظامی مهم‌ترین نقش را در برپاداری امنیت در جوامع گوناگون بازی می‌کردند؛ اما امروزه ابزارهای امنیت‌ساز، از طیف گسترده‌یی برخوردار شده اند؛ و عناصری هم‌چون توان‌مندی‌های اقتصادی، علمی و فرهنگی را نیز در بر می‌گیرند. در این جهان نوین، دولت‌ها برای تأمین امنیت ملی کشورها، ناگزیر اند که از همه این ابزارها به طور نسبی بهره گیرند تا بتوانند زمینة برپاداری امنیت همه‌جانبه را فراهم آورند.

در این میان، اندیش‌مندان و پژوهش‌گران کشورهای گوناگون در سال‌های اخیر، توانسته اند با بهره‌گیری از ابزارهای ارتباطی نوین، زمینة شکل‌گیری دیپلُماسی علمی در سیاست خارجی کشورها را فراهم آورده و مفهوم قدرت نرم را به عنوان یکی از راه‌های افزایش و تثبیت منافع و امنیت ملی کشورها، در حوزه‌های گوناگون علم وارد سازند. از این رو، ضرورت دارد، که به دیپلُماسی علمی، به‌عنوان عنصر زمینه‌ساز افزایش امنیت ملی و تأمین منافع ملی کشورها از سوی بازی‌گران غیردولتی، به‌ویژه دانش‌گاهیان هر کشور، پرداخته شود. هدف از انجام این پژوهش، بررسی نقش دیپلماسی علمی در پیش‌برد هم‌کاری میان کشورها، به ویژه دو کشور هم‌سایه ایران و افغانستان بوده است.

‌پرسش اصلی در این پژوهش این بوده است، که چرا دیپلُماسی علمی امروزه می‌تواند به‌عنوان یکی از ابزارهای تأمین امنیت و منافع ملی در گسترش روابط ایران و افغانستان به کار گرفته شود؟ برای پاسخ به این پرسش، در این نوشتار کوشش‌ گردید تا در چهارچوب نظریۀ قدرت نرم، به نمونه‌های عملی نقش دیپلُماسی علمی در پیش‌برد هم‌کاری‌های بین‌المللی میان کشورها پرداخته شود. یافته‌های اصلی پژوهش، تبیین‌کنندۀ نقش کلیدی دیپلُماسی علمی در تقویت پیوندهای فرهنگی و تمدنی و امنیت‌سازی در میان دو کشور ایران و افغانستان هستند.