ماهیت عقد ضمان در فقه امامیه و حقوق مدنی افغانستان
DOI:
https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.2.5واژه‌گانِ کلیدی:
ضمان، انتقال، انضمام، فقه امامیه، حقوق افغانستانچکیده
در مورد ماهیت عقد ضمان دو دیدگاه متفاوت وجود دارد. در دیدگاه مشهور فقیهان شیعه، ضمان ماهیت انتقالی دارد و مفید نقل ذمه به ذمه و برائت ذمه مدیون اصلی است. در این دیدگاه با عقد ضمان، دین به ذمه ضامن انتقال می‌یابد و ذمه مدیون اصلی بری می گردد. در دیدگاه دیگر و از جمله در حقوق افغانستان، ضمان ماهیت انضمامی و وثیقه‌یی دارد و عقدی است که به‌موجب آن شخص ثالثی تعهد می‌نماید اگر مدیون دین خود را ادا نکرد، او از عهده برآید. اهمیت بحث از ضمان در برآوردن انتظاری است که از آن متوقع است و آن این که انعقاد عقد ضمان به هدف سقوط دین مدیون اصلی و انتقال آن به ذمه ضامن است یا موجب می‌شود که ضامن و مدیون هر دو مسؤول پرداخت دین شوند. بر این اساس، سؤال این است که ماهیت عقد ضمان چیست؟ در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی با مطالعهٔ کتاب‌خانه‌یی، ماهیت ضمان در این دو دیدگاه بررسی گردیده‌است. ارزیابی دلایل و دیدگاه‌های طرفین نشان‌گر آن است که ماهیت ضمان غیر از نقل و انضمام است و آن تأدیه و التزام به پرداخت دین و اشتغال ذمۀ ضامن به سبب آن است بدون تعرض به نقل یا ضم ذمه بودن ضمان. اصولاً ضم ذمه و یا نقل آن مقتضای ذات و ماهیت ضمان نمی‌باشند، هرچند ممکن است مقتضای اطلاق آن باشند.
سرچشمه‌ها/ منابع
۱. ابن قدامه المقدسی، ابومحمد عبدالله. (1970م). المغنی (شرح المختصر). چ سوم. قاهره: انتشارات مکتبه القاهره.
۲. ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد ابن مکرم. (1405ق). لسان‌العرب. قم: نشر ادب الحوزه.
۳. افتخار جهرمی، گودرز؛ طاهری، سهیل. (1390). «مقتضای اطلاق ضمان قراردادی». فصل‌نامهٔ تحقیقات حقوقی. 14(ویژه‌نامهٔ شماره 7). صص 9 – 44.
۴. امامی، سید حسن. (1377). حقوق مدنی. ج2. چ چهارم. تهران: انتشارات اسلامیه.
۵. جزیری، عبدالرحمن. (1411)، الفقه علی المذاهب الاربعه. چ سوم. بیروت: دارالفکر.
۶. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1352). عقد ضمان. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
۷. خویی، سید ابوالقاسم. (1409). مبانی عروة الوثقی. چ دوم. قم: مدرسه دارالعلم.
۸. رستم باز لبنانی، سلیم. (1305). شرح مجله الاحکام العثمانیه. چ سوم. بیروت: انتشارات دارالاحیاء التراث العربی.
۹. زبیدی، محمدتقی. (بی.¬تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: مکتبه الاحیاء.
۱۰. سنهوری، عبدالرزاق احمد. (1958). الوسیط فی شرح قانون المدنی الجدید. چ دوم. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
۱۱. سیداحمدی سجادی، سید علی؛ دهقانی دهج، ایمان. (1397). «عقد ضمان، زوال یا بقای تضمینات تعهد (با نگاهی به حقوق فرانسه)». مجلة علمی حقوق خصوصی. 15(1). صص87-106. doi: 10.22059/jolt.2018.219442.1006245
۱۲. صالحی مازندرانی، محمد. (1394). «نگاهی نو به ماهیت ضمان در پرتو مفهوم و هدف از تشریع آن». مجلة فقه. 22(85). صص37-64.
۱۳. صدوق، ابی جعفر محمد. (1363). من لا یحضره الفقیه. چ دوم. قم: مؤسسهٔ النشر الاسلامی.
۱۴. طاهری، حبیب‌الله. (1392). حقوق مدنی. چ چهارم. قم: دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین.
۱۵. طباطباییِ یزدی، سید محمدکاظم. (1388). عروه الوثقی. چ دوم. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
۱۶. طریحی، فخرالدین. (بی.تا). مجمع‌البحرین. چ سوم. بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
۱۷. طوسی، محمد بن حسن شیخ ابی جعفر. (بی.تا). الخلاف. چ دوم. قم: شرکه دارالمعارف الاسلامیه.
۱۸. عدل، مصطفی. (1373). حقوق مدنی. چ دوم. قزوین: بحر العلوم.
۱۹. کاتوزیان، ناصر. (1364). حقوق مدنی عقود اذنی - وثیقه‌های دین. تهران: انتشارات به‌نشر.
۲۰. کاتوزیان، ناصر. (1332). «اثر عقد ضمان». مجلة کانون وکلا. ش 36 و 39. صص 43-39.
۲۱. گلباغی ماسوله، سید علی جبار. (1398). «چیستی‌شناسی ضمان از منظر فقه شیعه». فصل‌نامهٔ مطالعات فقه و حقوق اسلامی. 11(20). صص301-324.
۲۲. محقق اردبیلی، احمد بن محمد. (1403). مجمع الفایده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
۲۳. محقق حلی، ابوالقاسم نجم‌الدین جعفر بن حسن. (1971). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. نجف: مطبعه الآداب.
۲۴. محقق داماد، مصطفی. (1366). «ضمان عقدی ضم ذمه به ذمه یا نقل ذمه». فصل‌نامة مطالعات حقوقی و قضایی. ش11 و 12. صص 143- 112.
۲۵. مدنی، سید جلال‌الدین. (1386). عقود معین. ج 5. چ سوم. تهران: انتشارات پایدار.
۲۶. معین، محمد. (1363). فرهنگ فارسی معین. چ ششم. تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر.
۲۷. موسوی بجنوردی، سید محمد. (1393). عقد ضمان. چ دوم. تهران: مجد.
۲۸. نجفی، شیخ محمدحسن. (بی.تا). جواهر الکلام. چ هفتم. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
۲۹. قانون مدنی افغانستان، مصوب 1355.
References
Ibn Qudama al-Maqdisi, Abu Muhammad Abdullah. (1970). Al-Maghni (Sharh al-Mukhatsar). 3rd edition: Cairo Publications.(Persian)
. Ibn Manzoor, Abulfazl Jamaluddin Muhammad Ibn Makram. (1405 AH). Lisan Al Arab. Qom: Adab Al-Hawza (Persian)
Iftikhar Jahrami, Gooders; Taheri, Sohail. (1390). "Requirements for the application of contractual guarantee". Legal Research Quarterly. 14 (Special Letter No. 7). pp. 9-44.(Persian)
Emami, Seyyed Hassan. (1377). Civil Rights. C2. The 4th edition.Tehran: Islamiya Publications.
Jaziri, Abdulrahman. (1411), Fiqh Ali al-Mahabh al-Arba' 3rd edition. Beirut: Dar al-Fekr.
Jafari Langroudi, Mohammad Jaafar. (1352). guarantee contract Tehran: Pocket books joint company. (Persian)
Khoei, Seyyed Abulqasem. (1409). Mabani Urwa AL Wosqa. second p. Qom: Darul Alam School. (Persian)
Rostam Baz Lebanese, Salim. (1305). Description of al-Ahkam al-Uthmaniyah magazine. 3rd. Beirut: Darulahiya Al-Tarath Al-Arabi Publications.
Zubeidi, Mohammad Taghi. (B.¬Ta). Taj al-Arus, min jawahir al-Qamoos. Beirut: Al-Ahia School.
Sanhouri, Abdul Razzaq Ahmad. (1958). Al-Wasit. 2nd Beirut: Dar al-Ahiya al-Trath al-Arabi.
Seyed Ahmadi Sajjadi, Seyed Ali; Dehghani Dehj, Iman. (2017). "Guarantee contract, deterioration or survival of pledge guarantees (looking at French law)". Scientific journal of private law. 15(1). pp. 87-106(Persian)
Salehi Mazandarani, Mohammad. (2014). "A new look at the nature of guarantee in the light of the concept and purpose of its legislation". jurisprudence journal 22(85). pp. 37-64. (Persian)
Sadouq, Abi Jafar Mohammad. (1363). Man la yahzaraho al-Faqih. 2nd. Qom: Al-Nashar al-Islami Publishing House.
Taheri, Habibullah. (2012). Civil Rights. The fourth p. Qom: The Islamic Madrasin Publications. (Persian)
Tabatabaei of Yazdi, Seyyed Mohammad Kazem. (1388). Arwa al-Waghti 2nd.Tehran: Darul Kitab al-Islamiya.
Tarihi, Fakhreddin. (B.TA). Majma Al- Bahrain. 3rd. Beirut: Dar al-Ahiya al-Trath al-Arabi. (Persian)
Tusi, Muhammad bin Hassan Sheikh Abi Jafar. (B.TA). Al-Khalaf 2nd. Qom: Darul Ma'arif al-Islamiya Company.
Adl, Mustafa. (1373). Civil Rights. 2nd. Qazvin: Bahrul Uloom.
Katouzian, Nasser. (1364). Civil rights of permission contracts. Tehran: Behshar Publications.
Golbaghi Masoleh, Seyyed Ali Jabbar. (2018). "Physiology of Daman from the perspective of Shia jurisprudence". Quarterly Journal of Islamic Jurisprudence and Law Studies. 11(20). pp. 301-324. (Persian)
Ardabili, Ahmed bin Mohammad. (1403).2nd. Al-Faidah and Al-Barhan Assembly in the description of Irshad al-Azhan. Qom: Al-Nashar al-Islami Institute.
Mohagheq Hali, Abulqasem Najmuddin Jafar bin Hasan. (1971). Islam's laws in matters of halal and haram. Najaf: Al-Adab Press.
Mohaghegh Damad, Mustafa. (1366). "Contractual guarantee, attachment of liability to liability or transfer of liability". Quarterly Journal of Legal and Judicial Studies. Nos. 11 and 12. pp. 112-143.
Madani, Seyed Jalaluddin. (1386). Certain contracts. C 5. Ch 3rd. Tehran: Stable Publications. (Persian)
Moin, Mohammad (1363). Farhang Moin. 6th edition. Tehran: Amir Kabir Publishing House. (Persian)
Mousavi Bojanvardi, Seyyed Mohammad. (2013). guarantee contract.2nd p.Tehran: Majd. (Persian)
Najafi, Sheikh Mohammad Hassan. (B.TA). Jawaharlal Kalam. 7th p. Beirut: Dar al-Ahiya al-Turath al-Arabi.
Civil Code of Afghanistan, approved in 1355. (Persian)
چاپ شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2024 محمدعلی امینی
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution 4.0 می باشد.
