حاکمیت قانون و پیامدهای آن در حقوق افغانستان

نویسندگان

  • حسین شریفی زیرکسار دانش‌جوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانش‌گاه/ پوهنتون بین‌المللی اهل‌بیت (ع)، تهران، ایران و هیئت‌علمیِ دیپارتمنت‌ حقوق، پوهنځی/ دانش‌کدۀ حقوق و علوم سیاسی، پوهنتون/ دانش‌گاه جامی، هرات، افغانستان https://orcid.org/0009-0003-9281-3761

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.4.3

واژه‌گانِ کلیدی:

عدالت، عدالت اجتماعی، عدالت قضایی، حاکمیت قانون

چکیده

حاکمیت قانون به‌عنوان زیربنای دولت قانون‌مدار، از اصول بنیادین حقوقی در جوامع مترقی محسوب می‌شود. این اصل، که برای حفظ قدرت و اقتدار کشور و تنظیم حقوق و آزادی‌های شهروندان به‌کار می‌رود، پیامدی اساسی چون تأمین عدالت اجتماعی و حقوق اساسی شهروندان را در پی دارد. با توجه به این‌که عدالت اجتماعی یکی از مؤلفه‌های ضروری یک جامعۀ پیش‌رفته است، بررسی مبانی تأمین آن از اهمیت ویژه‌‌یی برخوردار است. هدف این پژوهش، تبیین حاکمیت قانون و پیامدهای آن با تأکید بر حقوق افغانستان بوده و تلاش کرده است به این پرسش پاسخ دهد که: حاکمیت قانون چه پیامدهایی دارد؟ این پژوهش به روش توصیفی - ‌تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتاب‌خانه‌یی انجام شده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که مهم‌ترین پیامد حاکمیت قانون، تأمین عدالت اجتماعی و حقوق اساسی شهروندان است. این امر از طریق تدوین قوانین کیفی و اجرای عادلانۀ آن‌ها محقق می‌شود. بر این اساس، کنش‌گران حوزۀ کیفری باید در مراحل تعیین مجازات و اجرای آن مستقل و بی‌طرف عمل کنند و مجازات‌ها را با درنظرگرفتن شرایط متهم و مقتضیات جامعه تعیین و اجرا نمایند. علاوه بر این، اجرای قانون باید به‌گونه‌یی باشد که شهروندان ضمن تطبیق رفتارهای خود با قانون، احساس امنیت کنند؛ امری که به برقراری نظم، امنیت اجتماعی و صلح در جامعه منجر می‌شود.

شناخت‌نامۀ نویسنده

حسین شریفی زیرکسار، دانش‌جوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانش‌گاه/ پوهنتون بین‌المللی اهل‌بیت (ع)، تهران، ایران و هیئت‌علمیِ دیپارتمنت‌ حقوق، پوهنځی/ دانش‌کدۀ حقوق و علوم سیاسی، پوهنتون/ دانش‌گاه جامی، هرات، افغانستان

دانش‌جوی دکتری حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانش‌گاه/ پوهنتون بین‌المللی اهل‌بیت (ع)، تهران، ایران و هیئت‌علمیِ دیپارتمنت‌ حقوق، پوهنځی/ دانش‌کدۀ حقوق و علوم سیاسی، پوهنتون/ دانش‌گاه جامی، هرات، افغانستان

سرچشمه‌ها/ منابع

آشوری، محمد و دیگران. (1383). حقوق بشر و مفاهیم مساوات، انصاف و عدال. تهران: خرسندی.

احمدی، محمدعارف. (1396). دادرسی منصفانه: در نظام عدالت کیفری افغانستان. تهران: میزان.

اصلانی، فیروز و سیدمحمدحسین کاظمینی. (1390). «مفهوم حاکمیت قانون و برداشت از آن با تأکید بر قانون اساسی ج. ا. ا». نشریة مطالعات انقلاب اسلامی. ‌26‌(8). ‌274-247. https://www.sid.ir/paper/126736/fa.

آخوندی‌یگانه، حسین. (1396). «مبانی و موانع حاکمیت قانون و نقش نهادهای ناظر در تحقق آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». پایان‌نامة کارشناسی ارشد، برای دریافت مدرک کارشناسی ارشد رشتة حقوق. به ره‌نمایی محمدرضا بهارستان‌فر. دانش‌گاه آزاد اسلامی، واحد تفت، ایران.

بهارستان‌فر، محمدرضا. (1385). «نفی حاکمیت فردی و ابهامات آن در قانون اساسی». مجلة حقوق اساسی. ش 6 و 7. ‌90-81. http://noo.rs/jdOQm.

بهرامی، محمدباقر و هم‌کاران. (1399). «حاکمیت قانون و پیامدهای حقوقی حکمرانی خوب در ایران» فصل‌نامه علمی (مقال علمی – پژوهشی) پژوهش‌‌های سیاسی جهان اسلامی. ش 4 (10). صص 47-29. http://priw.ir/article-1-1199-fa.html.

جوادی، امیر. (1397). «تأثیر حاکمیت قانون در تأمین حقوق شهروندی». مجلة اخلاق زیستی. 8 (1). ‌41-29. https://doi.org/10.22037/bioeth.v8i1.23214.

حاجی ده‌آبادی، محمدعلی و احسان سلیمی. (1398). «مبانی، اصول و سازوکارهای اجرایی مدل کیفرگذاری هدفمند». پژوهش حقوق کیفری. ش 29. ‌134-101. https://doi.org/10.22054/jclr.2019.29306.1657.

حبیب‌زاده، محمدجعفر و امیرحمزه زینالی. (1384). «درآمدی بر برخی محدودیت‌های علمی جرم‌انگاری». نامة حقوقی. ‌49 (8). ‌26-3. https://law.mofidu.ac.ir/article_46794.html.

حبیب‌زاده، محمدجعفر و محمد توحیدی‌فرد. (1386). قانون‌مداری در قلم‌رو حقوق کیفری. تهران: نشر دادگستر.

حبیب‌زاده، محمدجعفر. (1402). حقوق کیفری عمومی (کلیات و ارکان تشکیل‌دهنده جرم). تهران: نشر میزان.

خزاعی، زهرا. (1381). «از عدالت فردی تا عدالت اجتماعی». خردنامة صدرا. ش 29. ‌77-71. http://noo.rs/WqyKC.

دانش، سرور. (1389). حقوق اساسی افغانستان. کابل: مؤسسة تحصیلات عالی ابن‌سینا.

راعی، مسعود؛ عطریان، فرامرز. (1391). «حاکمیت قانون و احکام حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». حکومت اسلامی. ش 163. ‌146-123. http://noo.rs/5g8do

رضائی، محمدحسین. (1391). «مطالعة عدالت اجتماعی در برنامه‌‌های توسعه از نگاهی نو». دو فصل‌نامة علمی - پژوهشی مدیریت اسلامی. ‌2‌(20). ‌54-33. https://www.sid.ir/paper/216858/fa

زارعی، محمدحسین. (1380). «حاکمیت قانون در اندیشة سیاسی و حقوقی». دو‌فصل‌نامة علمی حقوق تطبیقی. ش 1. ‌68-51. https://law.mofidu.ac.ir/article_239423.html

زارعی، محمدحسین. (1394). گفتارهایی در حقوق عمومی مدرن، حاکمیت قانون و دموکراسی. تهران: خرسندی.

شجاعیان، خدیجه. (1396). «مؤلفه‌‌های اصل حاکمیت قانون در پرتو تعریف سازمان ملل متحد». فصل‌نامة جستارهای حقوق عمومی. ش 3. 90-71. http://noo.rs/yUrkW

شوالیه، ژاک. (1378). دولت قانون‌مند. ترجمة حمیدرضا ملک‌محمدی. تهران: نشر دادگستر.

طه، فریده؛ اشرافی، لیلا. (1386). دادرسی عادلانه. تهران: نشر میزان.

علمی، قربان. (1395). «عدالت اجتماعی در نهج‌البلاغه». پژوهش‌های قرآن و حدیث.‌ 49‌(1). ‌90-57. https://doi.org/10.22059/jqst.2016.58717

غلامی، حسین. (1390). «رویکرد کیفرشناختی به مبانی و کیفیت توزیع مجازات‌ها در کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی». فصل‌نامة علمی- ترویجی مطالعات پیش‌گیری از جرم. ش 16. ‌172-141. http://noo.rs/DjHgw

قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان، مصوب 1382.

قانون تشکیل و صلاحیت محاکم افغانستان، مصوب 1384.

کاتوزیان، ناصر. (1377). فلسفة حقوق (تعریف و ماهیت حقوق). تهران: شرکت سهامی انتشار.

کُد جزای افغانستان، مصوب 1396.

مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی. (1382). «مفهوم حاکمیت قانون». ش 6871. ‌41-1. https://rc.majlis.ir/fa/report/show/730950

مرکز مالمیری، احمد. (1394). حاکمیت قانون؛ مفاهیم، مبانی و برداشت‌ها. تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.

نصیری‌خلیلی، علی‌اکبر. (1399). «بررسی ابعاد و مؤلفه‌های حاکمیت قانون در توسعه فراگیر». فصل‌نامة تخصصی علوم سیاسی. ‌52‌(16). ‌117-97. https://journals.iau.ir/article_677575.html

نوبهار، رحیم. (1390). «اصل کاربرد کمینه حقوق کیفری». آموزه‌های حقوق کیفری. ‌1‌(8). ‌114-91. https://cld.razavi.ac.ir/article_845.html

الوانی، سیدمهدی؛ علیزاده، محسن. (1386). «تحلیلی بر کیفیت حکم‌رانی خوب در ایران». مطالعات مدیریت بهبود و تحول. ‌53‌(18). ‌24-1. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22518037.1386.18.53.1.3

وکیل، امیرساعد؛ عسکری، پوریا. (1386). قانون اساس در نظم حقوق کنونی. تهران: انتشارات مجد.

هگل، فردریش ویلهلم. (1378). عناصر فلسفة حق یا خلاصه‌ای از حقوق طبیعی و علم سیاست. ترجمة مهبد ایرانی‌طلب. تهران: نشر پروین.

References

Ashouri, Mohammad, et al. (2004). Human Rights and Concepts of Equality, Fairness, and Justice. Tehran: Khorsandi.]In Persian[.

Ahmadi, Mohammad Aref. (2017). Fair Trial: In the Criminal Justice System of Afghanistan. Tehran: Mizan. ]In Persian[.

Aslani, Firooz & Seyed Mohammad Hossein Kazemini. (2011). "The Concept of Rule of Law and Its Interpretation with Emphasis on the Constitution of the Islamic Republic of Iran." Journal of Islamic Revolution Studies, 8(26), 247–274. https://www.sid.ir/paper/126736/fa.]In Persian[.

Akhoundi-Yeganeh, Hossein. (2017). "The Foundations and Obstacles of Rule of Law and the Role of Supervisory Institutions in Its Realization in the Constitution of the Islamic Republic of Iran." Master's thesis in Law, under the supervision of Mohammad Reza Baharestanfar. Islamic Azad University, Taft Branch, Iran.]In Persian[.

Baharestanfar, Mohammad Reza. (2006). "Negation of Individual Sovereignty and Its Ambiguities in the Constitution." Journal of Constitutional Law, Issues 6 & 7, 81–90. http://noo.rs/jdOQm.]In Persian[.

Bahrami, Mohammad Baqer, et al. (2020). "Rule of Law and the Legal Implications of Good Governance in Iran." Quarterly Journal of Political Studies of the Islamic World, 10(4), 29–47. http://priw.ir/article-1-1199-fa.html.]In Persian[.

Javadi, Amir. (2018). "The Impact of Rule of Law on Protecting Citizenship Rights." Bioethics Journal, 8(1), 29–41. https://doi.org/10.22037/bioeth.v8i1.23214.]In Persian[.

Haji Dehabadi, Mohammad Ali & Ehsan Salimi. (2019). "The Foundations, Principles, and Mechanisms of Targeted Sentencing." Criminal Law Research, Issue 29, 101–134. https://doi.org/10.22054/jclr.2019.29306.1657.]In Persian[.

Habibzadeh, Mohammad Jafar & Amir Hamzeh Zeinali. (2005). "An Introduction to Some Scientific Limitations of Criminalization." Legal Letter, 8(49), 3–26. https://law.mofidu.ac.ir/article_46794.html.]In Persian[.

Habibzadeh, Mohammad Jafar & Mohammad Tohidi Fard. (2007). Legality in Criminal Law. Tehran: Dadgostar Publications.]In Persian[.

Habibzadeh, Mohammad Jafar. (2023). General Criminal Law (General Principles and Constitutive Elements of Crime). Tehran: Mizan Publications.]In Persian[.

Khezai, Zahra. (2002). "From Individual Justice to Social Justice." Sadra Journal, Issue 29, 71–77. http://noo.rs/WqyKC.]In Persian[.

Danish, Sarwar. (2010). Constitutional Law of Afghanistan. Kabul: Ibn Sina Higher Education Institute.]In Persian[.

Ra'i, Masoud & Atryan, Faramarz. (2012). "Rule of Law and Governmental Decrees in the Constitution of the Islamic Republic of Iran." Islamic Government, Issue 163, 123–146. http://noo.rs/5g8do.]In Persian[.

Rezaei, Mohammad Hossein. (2012). "Social Justice in Development Plans: A New Perspective." Islamic Management Research, 20(2), 33–54. https://www.sid.ir/paper/216858/fa. ]In Persian[.

Zarei, Mohammad Hossein. (2001). "Rule of Law in Political and Legal Thought." Comparative Law Journal, Issue 1, 51–68. https://law.mofidu.ac.ir/article_239423.html. ]In Persian[.

Zarei, Mohammad Hossein. (2015). Discourses on Modern Public Law, Rule of Law, and Democracy. Tehran: Khorsandi.]In Persian[.

Shojaian, Khadijeh. (2017). "Elements of the Principle of Rule of Law under the UN Definition." Public Law Studies Quarterly, Issue 3, 71–90. http://noo.rs/yUrkW.]In Persian[.

Chevallier, Jacques. (1999). The Rule of Law. Translated by Hamidreza Malekmohammadi. Tehran: Dadgostar Publications.]In Persian[.

Taha, Farideh & Ashrafi, Leila. (2007). Fair Trial. Tehran: Mizan Publications.]In Persian[.

Elmi, Ghorban. (2016). "Social Justice in Nahj al-Balaghah." Quran and Hadith Studies, 49(1), 57–90. https://doi.org/10.22059/jqst.2016.58717.]In Persian[.

Gholami, Hossein. (2011). "A Penal Approach to the Foundations and Distribution of Punishments in the Fifth Book of the Islamic Penal Code." Crime Prevention Studies Quarterly, Issue 16, 141–172. http://noo.rs/DjHgw.]In Persian[.

Constitution of the Islamic Republic of Afghanistan, adopted in 2003.]In Persian[.

Law on the Establishment and Competence of Courts in Afghanistan, adopted in 2005.]In Persian[.

Katouzian, Naser. (1998). Philosophy of Law (Definition and Nature of Law). Tehran: Sherkat Sahami Enteshar.]In Persian[.

Afghan Penal Code, adopted in 2017.]In Persian[.

Islamic Consultative Assembly Research Center. (2003). "The Concept of Rule of Law." Issue 6871, 1–41. https://rc.majlis.ir/fa/report/show/730950.]In Persian[.

Malmiri Research Center, Ahmad. (2015). Rule of Law: Concepts, Foundations, and Interpretations. Tehran: Islamic Consultative Assembly Research Center.]In Persian[.

Nasiri Khalili, Ali Akbar. (2020). "Dimensions and Components of Rule of Law in Inclusive Development." Specialized Political Science Quarterly, 16(52), 97–117. https://journals.iau.ir/article_677575.html.]In Persian[.

Nobahar, Rahim. (2011). "The Principle of Minimal Application of Criminal Law." Criminal Law Teachings, 8(1), 91–114. https://cld.razavi.ac.ir/article_845.html.]In Persian[.

Alvani, Seyyed Mehdi & Alizadeh, Mohsen. (2007). "An Analysis of the Quality of Good Governance in Iran." Management Studies of Improvement and Transformation, 18(53), 1–24. https://dorl.net/dor/20.1001.1.22518037.1386.18.53.1.3.]In Persian[.

Vakil, Amir Saeed & Askari, Pouya. (2007). The Constitution in the Current Legal System. Tehran: Majd Publications.]In Persian[.

Hegel, Friedrich Wilhelm. (1999). Elements of the Philosophy of Right or an Outline of Natural Law and Political Science. Translated by Mahbod Iranian-talab. Tehran: Parvin Publications.]In Persian[.

Downloads

چاپ شده

2024-12-21

ارجاع به مقاله

شریفی زیرکسار ح. (2024). حاکمیت قانون و پیامدهای آن در حقوق افغانستان. فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 13(4), ۴۱ - ۶۲. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.13.I.4.3