شرح‎ حالِ امام بُستی و کتابش «صحیح ابن حِبّان»

چکیده

عالم فاضل، محقق، محدث، شیخ خراسان، علامه ابو حاتم محمد بن حبان، از شخصیت‎های مانده‌گار و مفاخر سرزمین اسلامی ما افغانستان بوده است، که با دانش، اندیشه، آثار و خدمات علمی خود، روزگاری مرجع خلایق گردیده و نور فیضش بر بسیاری تابیده است. وی صاحب آثاری گران‏سنگ از جمله «صحیح ابن حبان» است، که در شمار کتاب‏‌های صحیحِ حدیث نبوی جای‏ گرفته است؛ اما متأسفانه امروزه در دیار ما کم‌تر کسی از شرحِ ‎حال وی شناختی دارد و آثارش نیز در محافل و مراکز علمی ما نمودی ندارد. به همین لحاظ تحقیق پیش‏ رو، که به روش تحلیلی - توصیفی و با استفاده از داده‌‏های کتاب‏‌خانه‌یی شکل گرفته، در پی معرفی این عالم گران‎قدر و آثار گران‏‌بهایش بوده‌است، تا با بیان زنده‌گانی و معرفی آثارش گامی در جهت احیای مفاخر و میراث علمی مانده‌گار این مرز‌و‌بوم بردارد.

برآیند این پژوهش می‎رساند که: محمد بن حبان بستی از سلالۀ عربی بوده و در اواخر سدۀ دوم هجری در شهر بُست ـ لشکرگاه فعلی‌ِ هلمند افغانستان متولد شده است. وی با زحمت‏‌های فراوان و سفرهای بی‏‌شمار، علم و دانش وافری اندوخته و نهایتاً در حوزۀ خراسان بزرگ مرجع علمی، اجتماعی و تربیتی خلایق گشته است. ابن حبان آثار فراوانی در حوزه‎های رجال‌شناسی، علوم حدیث، علوم قرآن و تزکیه و تربیت داشته، که متأسفانه نامهری و بی‎توجهی مردمان روزگار، زمینۀ نابودی آن‌ها را فراهم کرده است.