نقش امیر علی‌شیر نوایی در تمدُّن‌آفرینی دورۀ تیموریان هرات

نویسندگان

  • پوهاند فضل‌الرحمن فقیهی عضو هیئت‌علمی پوهنځی/ دانش‌کدۀ ادبیات و علوم بشری پوهنتون/ دانش‌گاه هرات

DOI:

https://doi.org/10.58342/.v11i2.61

واژه‌گانِ کلیدی:

نوایی، تمدُّن، دورة تیموریان، ادبیات، سیاست و عمران

چکیده

دورۀ تیموریان هرات، درخشان‌ترین دورۀ تمدُّنی سرزمین ماست و نقش امیرعلی‌شیر نوایی در ایجاد تمدُّن این دوره در تاریخ کشور ما قابل‌بحث است. تحقیق در این زمینه، ارزش‌مند است؛ چه راه را برای درک اسباب شکوفایی تمدنی این دوره باز می‌کند. این مقاله، به تبیین این امر پرداخته و در پی این بوده است تا چندوچون سهمِ امیر علی‌شیر نوایی در تمدُّن‌آفرینی دورۀ تیموریان را تبیین نماید و پاسخ دهد که: نقش امیر علی‌شیر در شکوفایی تمدن این دوره چه‌گونه بوده است؟ این پژوهش، که به روش تحلیلی – توصیفی و با استفاده از ابزار کتاب‌خانه‌یی انجام شده، می‌رساند که نوایی به حیث فردی صاحب اقتدار‌ در ابعاد حاکمیت و سیاست، آفرینش آثار علمی و ادبی، و احداث بناهای خیریه و عام‌المنفعه، توانسته است در تمدُّن این دوره، ارزنده‌ترین و جامع‌ترین سهم را ایفا نماید؛ چنان‌که کم‌تر وزیری در دوران وزارتش به چنین دست‌آوردهای تمدُّنی و فرهنگی دست یافته است. نوایی از مؤثرترین شخصیت‌هایی است که در ایجاد و شکوفایی تمدن دورۀ تیموریان نقش به‌سزایی را دارا بوده است.

سرچشمه‌ها/ منابع

ادنه‌وی، احمد بن محمد. (1417 ﻫ.ق)‌. طبقات المفسرین. تحقیق: سلیمان بن صالح الخزی. چ اول. سعودی: مكتبة العلوم والحكم.

افضلی، محمد اسلم. (1390). هرات در عهد تیموریان. هرات: انتشارات احراری.

استرآبادی، میرزا مهدی. (1374). سنگ‌لاخ: فرهنگ ترکی به فارسی. به کوشش روشن خیاوی. تهران: ‌نشر مرکز.

بابانی بغدادی، اسماعیل بن محمد. (1951)‌. هدیة العارفین أسماء المؤلفین وآثار المصنفین. دو جلد. چ اول. بیروت – لبنان: دار إحیاء التراث العربی.

بابر پادشاه، ظهیر‌الدین محمد. (1308). بابرنامه موسوم به توزک بابری. ترجمۀ عبد‌الرحیم خان خانان. بمبئی: میرزا محمد شیرازی ملک الکتاب.

توحیدی‌پور، مهدی. (1365). «مقدمۀ نفحات الانس من حضرات القدس». چ‌ دوم. ایران: انتشارات محمودی.‌

حاجی‌خلیفه، مصطفى بن عبد‌الله. (1941 م)‌. كشف الظنون عن أسامی الكتب والفنون. شش جلد. بغداد: مكتبة المثنى.

حسنی، عطاء‌الله و لیمائی امیر نعمتی. (تابستان 1392). «شخصیت سیاسی- ادبی امیر علی‌شیر نوایی و اثربخشی مکتب‌ساز او». ایران: فصل‌نامۀ مسکویه. سال هشتم. شمارة 25.

<https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=247788>

حسنی طالبی، عبد‌الحی بن فخر‌الدین. (1420 هـ، 1999 م). الإعلام بمن فی تاریخ الهند من الأعلام. مسمى به نزهة الخواطر وبهجة المسامع والنواظر. بیروت- لبنان: دار ابن حزم.

حکمت، علی اصغر. (1332). «مقدمۀ مجالس النفایس». نسخۀ پی. دی. اف. مرکز تحقیقات کمپیوتری علوم اسلامی.

رفیعی، امیر تیمور و فراهانی، احترام اسفینی. (بی‌تا). «امیر علی‌شیر نوایی و نقش سیاسی فرهنگی او در عصر تیموری». مجلۀ پژوهش‌نامۀ تاریخ. سال پنجم. شمارة بیستم. قابل دست‌رس در:

http://ensani.ir/file/download/article/1596695974-10248-89-44.pdf>

صفا، ذبیح‌اللّه. (1389). تاریخ ادبیات در ایران. چ سیزدهم. تهران: ‌دیبا.

طبیبی، عبد الحکیم. (1368). تاریخ مختصر هرات در عصر تیموریان. با مقدمۀ سرور مولایی. چ‌ اول. تهران: انتشارات هیرمند.

فکری سلجوقی، عبدالرؤوف. (1349)‌. خیابان. كابل: نشرات انجمن جامی.

فکری سلجوقی، عبدالرؤوف. (1390). هرات‌نامه. به کوشش محمد مسعود رجایی و غلام سخی غیرت. چاپ اول، هرات: مطبعه افغانستان تایمز.

واحدی جوزجانی، محمد یعقوب. (1346). امیر علی شیر نوایی (فانی). کابل: انجمن تاریخ.

همایون، سرور. (1380). هرات در دورۀ تیموری‌ها. پشاور: ادارۀ کتاب‌خانۀ سیار اریک.

هیئت، محمد جواد. (1365). سیری در تاریخ زبان و لهجه‌های ترکی. چ‌ نخست. تهران: نشر نو.

Downloads

چاپ شده

2022-09-11

ارجاع به مقاله

فقیهی ف. (2022). نقش امیر علی‌شیر نوایی در تمدُّن‌آفرینی دورۀ تیموریان هرات. فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 11(2), ۱-۲۰. https://doi.org/10.58342/.v11i2.61