نگارگری هرات در دورۀ تیموریان و امتداد آن از بهزاد تا مشعل

فضل‌الرحمن فقیهی

doi:10.58342/ghalibqj.V.12.I2.1

نویسندگان

پوهاند دکتر فضل‌الرحمن فقیهی پوهنتون هرات https://orcid.org/0009-0004-6748-1387

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.12.I2.1

واژه‌گانِ کلیدی:

هرات، دورة تیموریان، بهزاد، مشعل، نگارگری

چکیده

دورۀ تیموریان از دوره‌های مهم تاریخ هرات در ادبیات و هنر به‌شمار می‌رود و هنر نگارگری در این دوره، شکوفایی ویژه داشته است. سیر تاریخی هنر نگارگری از آن سامان تا دورۀ معاصر، ارزش‌مند می‌نماید و راه را برای شناخت تمدن دورۀ تیموریان، باز می‌سازد. بحث در این مورد به دلیل نیاز امروزیان به آگاهی از پیشینۀ نگارگری در هرات، حایز اهمیت است. این موضوع در این مقاله بر مبنای چنین ارزش و اهمیتی با روش تحلیلی- توصیفی به پژوهش گرفته شده است. غرض اصلی آن است که شاخص‌های هنر در قرن نهم و دورۀ معاصر ‌برجسته‌تر شود و نقش شان روشن‌تر گردد؛ پاسخ خواهد داد که افول هنر نگارگری در هرات چه‌گونه واقع شد و سرآغاز احیای مجدد آن چه‌طور و توسط چه کسی انجام گردید. سرآمد دوران تیموریان در نگارگری، بهزاد هروی بوده است؛ اما بعد از افول هنر نگارگری بعد از تیموریان، هنر نگارگری در دوران معاصر، توسط مشعل غوری احیا می‌شود و ادامۀ آن تا امروز به‌وسیلۀ شاگردان وی ادامه یافته است.

شناخت‌نامۀ نویسنده

پوهاند دکتر فضل‌الرحمن فقیهی، پوهنتون هرات

عضو هیئت علمی پوهنځی ادبیات و علوم بشری، پوهنتون هرات، هرات، افغانستان

سرچشمه‌ها/ منابع

افضلی، محمد اسلم. (1390). هرات در عهد تیموریان. هرات: انتشارات احراری.

جکسون، پیتر؛ لاکهارت، لورنس. (1387). تاریخ ایران کمبریج. ترجمة تیمور قادری. تهران: انتشارات مهتاب.

حبیبی، عبد‌الحی. (1391). تاریخ افغانستان قبل از اسلام. كابل: انتشارات میوند.

دهخدا، علی‌اکبر. (1377). لغت‌نامۀ دهخدا. چ‌ دوم از دورۀ جدید. تهران: انتشارات دانش‌گاه تهران.

زیارت‌جاهی، جاوید. (14/ قوس/ 1396). «اثرهای هنری تیموریان هرات به نمایش گذاشته شدند». سایت خبری طلوع نیوز: تاریخ برداشت (25/ سرطان/ 1401): < https://tolonews.com/fa/arts-culture/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86%D8%AF >

ژوبل، محمد حیدر. (1383). تاریخ ادبیات افغانستان. ‌چ‌ چهارم، كابل: انتشارات میوند.

سخاوی، محمد‌ بن عبد‌الرحمن بن محمد بن أبی بكر. (بی‌تا). الضوء اللامع لأهل القرن التاسع. بیروت: منشورات دار مكتبة الحیاة.

سلجوقی، نصر‌الدین. (1391). «معاصران مطیع سلجوقی» (ضمیمۀ گنجینۀ نور؛ مجموعه اشعار مطیع سلجوقی). هرات: انتشارات احراری.

شبلي، نعماني. (بی‌تا). شعرالعجم. ترجمۀ سيد‌ محمد‌تقی فخر داعی گيلانی. چ‌‌ دوم. تهران: دنيای كتاب.

صفا، ذبیح‌الله. (1389‌). تاریخ ادبیات در ایران. چ‌ سیزدهم. تهران: انتشارات دیبا.

غبار، میر‌غلام محمد. (1387). افغانستان در مسیر تاریخ. چ‌ پنجم. کابل: بنگاه انتشارات میوند.

غبار، میر‌غلام محمد. (1388). افغانستان در مسیر تاریخ. ‌پشاور: کتاب‌خانۀ دار‌السلام.

غواص، محمد‌ علم. (1327). «مجلۀ ادبی هرات». ‌مجلۀ هرات. نشریۀ انجمن ادبی هرات. دور دوم. سال اول. شمارۀ ششم. هرات: انجمن ادبی هرات.

فصیح خوافی هروی، احمد بن محمد. (1386). مجمل فصیحی. با مقدمه و تصحیح سید محسن ناجی نصرآبادی. تهران: انتشارات اساطیر.

فقیهی هروی، فضل‌الرحمن. (1401). تاریخ ادبیات هرات (از اوایل قرن دوازدهم تا امروز). ج‌ دوم. تهران: نشر احسان.

فکری سلجوقی، عبدالرؤوف. (1349). خیابان. ‌كابل: نشرات انجمن جامی.

مقریزی، أحمد بن علی بن عبد‌القادر. (1418 ﻫ.ق- 1997 م). السلوك لمعرفة دول الملوك. تحقیق محمد عبدالقادر عطا. هشت جلد. بیروت- لبنان: دار الكتب العلمیة.

نعیمی، علی احمد. (1386). تاریخ ادبیات افغانستان پنج استاد. ‌بخش سوم‌. کابل: مرکز نشراتی اقرأ.

همایون، سرور. (1380). هرات در دورۀ تیموری‌ها. ‌پشاور: ادارۀ کتاب‌خانۀ سیار اریک.

References

Afzali, Mohammad Aslam. (2011). Herat during the Timurians era. Herat: Ahrari Publications. (Persian)

Dehkhoda, Ali Akbar. (1998). Dehkhoda dictionary. The second chapter of the new era. Tehran: Tehran University Press. (Persian)

Faqihi Heravi, Fazl al-Rahman. (2022). The history of Herat literature (from the beginning of the 12th century to today). Vol. II. Tehran: Ehsan. (Persian)

Fasih Khafi Heravi, Ahmad bin Mohammad. (2007). An eloquent sentence. With the introduction and correction of Seyyed Mohsen Naji Nasrabadi. Tehran: Asatir Publications. (Persian)

Fekhri Seljuqi, Abdul Raouf. (1970). Avenue. Kabul: Anjuman Jami. (Persian)

Ghobar, Mir Gholam Mohammad. (2008). Afghanistan on the path of history. Peshawar: Dar al-Salam Library. (persian)

Habibi, Abd al-Hi. (2011). History of Afghanistan before Islam. Kabul: Meiwand Publications. (Persian)

Humayun, server. (2001). Herat during the Timurians period. Peshawar: Sayar Eric Mobile Library Office. (Persian)

Jackson, Peter; Lockhart, Lawrence. (2008). The Cambridge History of Iran. Translated by Timur Qadri. Tehran: Mehtab Publications. (Persian)

Moghrizi, Ahmed bin Ali bin Abdul Qadir. (1418 AH-1997 AD). Behavior to know the states of the kings. Research: Mohammad Abdul Qadir Atta. Eighth volume. Beirut-Lebanon: Dar al-Kutub al-Alamiya. (Arabic)

Naimi, Ali Ahmad. (2007). History of Afghanistan's literature by five professors. Third part. Kabul: Iqra Publishing Center. (Persian)

Safa, Zabihullah. (2010). History of literature in Iran. Thirteenth print, Tehran: Diba Publications. (Persian)

Sakhawi, Muhammad bin Abd al-Rahman bin Muhammad bin Abi Bakr. (N.D). The shining light of the people of the 9th century. Beirut: Al-Hayat Library. (Arabic)

Seljuqi, Nasreddin. (2011). "Submissive Seljuqi Contemporaries" (Supplement of Ganjine Noor; Collection of Submissive Seljuqi poems). Herat: Ahrari Publications. (Persian)

Zhuble, Mohammad Haider. (2004). History of Afghanistan's literature. 4th Print, Kabul: Mayvand Publications. (Persian)

Ziaratjahi, Javed. (02/12/2017). "Art works of the Timurians of Herat were exhibited". Tolo News news site: harvest date (16/ 07/ 2022):<https://tolonews.com/fa/arts-culture/%D8%A7%D8%AB%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%86%D8%B1%DB%8C-%D8%AA%DB%8C%D9%85%D9%88%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF%D9%86%D8%AF <(Persian)