نقدجامعه‌‌‎شناسیک دفتر شعریِ بادبان

(اثر سلیمان لایق)

نویسندگان

  • پوهنیار میرضیاءالدین میری پوهنتون/ دانش‌گاه هرات

DOI:

https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V39.I4.10

واژه‌گانِ کلیدی:

سلیمان‌ لایق، نقدجامعه‌‎شناسیک، دفتر شعریِ بادبان، پرولتاریا، بورژوازی، ادبیات ملتزم، طبقه‌های اجتماعی

چکیده

سلیمان لایق، یکی از شاعران معاصر افغانستان است، که تا‌کنون، چند دفتر شعری از او به چاپ رسیده و یکی از این دفترها، بادبان نام دارد. شاعر در بادبان، با توصیف ویژه‌گی­‌های رفتاری طبقه­‌های گوناگون مردم، تلاش کرده تا بتواند روابط درون­‌ساختاریِ اقتصادی و فرهنگی طیف­‌های گوناگون را نمایش دهد. این درون­مایه‌­های شعری در بادبان، می‌­تواند بستر خوبی را برای خوانش نقد جامعه‌شناسیک، فراهم بیاورند؛ از‌همین‌­روی، پژوهش حاضر تلاش کرده تا با‌توجه به مؤلفه­‌های نقدجامعه‌‎شناسیک به خوانش شعرهای سلیمان لایق بپردازد. یافتن مؤلفه‌­های نقدجامعه‌‎شناسیک در شعر سلیمان لایق، یافتن زاویۀ دید لایق نسبت به التزام ادبی، شناخت نقش و کارکرد طبقات گوناگون اجتماعی در شعرهای سلیمان لایق و تبیین پیوند فکری شاعر با مردم،‌ هدف­‌های این پژوهش بودند.‌ نیز، تلاش شده که برای پرسش­‌های پیشِ رو، پاسخ فراهم شود: روابط طبقاتی در شعر سلیمان لایق، چه­‌گونه بازتاب یافته‌­اند؟ شگردهای هنری و آرایه­‌های ادبی، چه­‌گونه و با چه‌ سازوکاری لایق را یاری کرده­‌اند که تصویرهای ذهنی خویش را از اجتماع طبقاتی ارائه کند؟ التزام ادبی، در کارگاه اندیشه‌­یی لایق، چه­ مفهومی دارد؟ محدودۀ پژوهشیِ این تحقیق، دفتر شعریِ بادبان است که با روش انتقادی، از داده‌های نقدجامعه‌شناسیک در آن استفاده شده است. نتیجه‌­های پژوهش نشان­دهندۀ آن است که دفتر شعری بادبان، نمونه‌­یی از ادبیات ملتزم است؛ زیرا شاعر در آن به توصیف طبقه­‌های اجتماعی پرداخته است. او کارکرد روابط اجتماعی و اقتصادی را در آن تبیین کرده و رفتارشناسی طبقاتی را مدنظر قرار داده است. این بنیادهای محتوایی، سبب شده که شاعر در گسترۀ صُور خیال و شگردهای هنری و زبانی، کم­‌تر نوآوری داشته باشد.

شناخت‌نامۀ نویسنده

پوهنیار میرضیاءالدین میری، پوهنتون/ دانش‌گاه هرات

عضو هیئت‌علمی گروه ادبیات فارسیِ دری، پوهنځی/ دانش‌کدۀ تعلیم و تربیه، پوهنتون/ دانش‌گاه هرات، هرات، افغانستان

سرچشمه‌ها/ منابع

احمدی، بابک. (1382). حقیقت و زیبایی، درسی‌های فلسفۀ هنر. چ 6. تهران: نشر مرکز.

ایگلتون، تری. (1383). مارکسیسم و نقد ادبی. برگردان به‌فارسی از اکبر معصوم‌بیگی. تهران: دیگر.

بالیبار، اِتین. (1393). فلسفۀ مارکس. برگردان به پارسی از کیوان مهتدی. تهران: نشر دیبابه.

برتنس، هانس. (1397). مبانی نظریۀ ادبی. برگردان به فارسی از محمدرضا ابوالقاسمی. چ 5. تهران: نشر ماهی.

جمادی، سیاوش. (1395). زمینه و زمانۀ پدیدارشناسی، جستاری در زنده‌گی و اندیشه‌های هوسرل و هایدگر. چ 5. تهران: ‌ققنوس.

ره‌یاب، محمدناصر. (1400). نقد ادبی. ج 1. ‌هرات. نشرات دانش‌گاه هرات.

شمیسا، سیروس. (1393). نقد ادبی. چ 2. تهران: نشر میترا.

کِلنِر، دَگلَس. (1385). «نقد نقدجامعه‌شناسیک»، در دانش‌‌نامۀ نظریه‌های ادبی معاصر. برگه‌های 408 تا 415. به کوشش ایرناریما مکاریک. برگردان به پارسی از مهران مهاجر و محمد نبوی. چ 2. تهران: نشر آگه.

کنوبلاخ، هوبرت. (1391). مبانی جامعه‌شناسی معرفت. چ 2. تهران: نشر نی.

کولاکوفسکی، لشک. (1385). جریان‌های اصلی در مارکسیسم، برآمدن، گسترش و فروپاشی. برگردان به فارسی از عباس میلانی. چ 2. تهران: انتشارات آگاه.

واربرتون، نایجل. (1391). آثار کلاسیک فلسفه. برگردان به¬فارسی از مسعود علیا. چ 5. تهران: ققنوس.

گرین، آلفرد، مورگان، لی، لیبر، ارل، ویلینگهم، جان. (1391). مبانی نقد ادبی. برگردان به پارسی از فرزانه طاهری. چ 5. تهران: نیلوفر.

لایق، سلیمان. (1393). بادبان، دفترِ شعر دری. چ 3. به اهتمام عبدالاحمد جاوید. کابل: امیری.

مددپور، محمد. (1390). آشنایی با آرای متفکران دربارۀ هنر، آرای متفکران جدید مدرن و پست‌مدرن. ج پنجم. چ 3. تهران: سورۀ مهر.

ولک، رنه. (1385). تاریخ نقد جدید. ج 6. برگردان به پارسی از سعید ارباب‌شیرانی. تهران: نیلوفر.

Downloads

چاپ شده

2022-12-10

ارجاع به مقاله

میری م. (2022). نقدجامعه‌‌‎شناسیک دفتر شعریِ بادبان: (اثر سلیمان لایق). فصل‌نامۀ علمی - پژوهشی غالب, 11(4), ۱۱۵-۱۲۸. https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V39.I4.10