روی‌کرد امام ابوحنیفه در قبال اعتدال و میانهروی
DOI:
https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.12.I2.9واژه‌گانِ کلیدی:
امام ابوحنیفه، اعتدال و میانهروی، روی‌کرد، عقلگراییچکیده
بحث اعتدال و میانهروی، یکی از اساسی‌ترین مفاهیم رایج و مورد‌نیاز جوامع بشری است. گروه‌ها و مکتب‌های مختلفی در این زمینه بحث و رویه‌های ویژۀ خود را اتخاذ کرده‌اند؛ به‌تعبیر عده‌یی در میان مذاهب چهارگانۀ اهل سنّت، مذهب حنفی، معتدل‌ترین مذهب به‌شمار می‌رود؛ اما عملاً این فرض با روی‌کرد فعلی احناف، چندان انطباق ندارد. حال مسألۀ اساسی این است که شخص امام ابوحنیفه چه روی‌کردی در قبال اعتدال و میانهروی داشته است، آیا می‌توان اعتدال و میانهروی را از لابه‌لای اندیشه‌های وی فرا چنگ آورد و به این نتیجه رسید که روی‌کرد ایشان اعتدال و میانهروی بوده و اکنون پیروان مذهب حنفی از این مسیر منحرف شده اند؟ بنابراین، این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این پرسش بوده‌است که: امام در قبال اعتدال و میانهروی چه روی‌کردی داشته است؟ با استفاده از روش نظری، داده‌های کتاب‌خانه‌یی تحلیل و توصیف شده است. درنهایت، این نتیجه به دست آمده است که: امام ابوحنیفه چه در قبال مسائل سیاسی و چه در برابر موضوعات فقهی، در همۀ زمینه‌ها اعتدال و میانهروی را پیشۀ خود کرده بود. نمونه‌ها در باب سیاست مسألۀ تجلّی سیادت و سروری دولت در امام مسلمانان و در باب قواعد فقهی، مسائل آسان‌گیری در عبادات و معاملات، رعایت حال فقیر و ضعیف در زکات و صدقات و غیره، صحیح‌دانستن تصرفات انسان تا حد امکان، رعایت حُرمت و کرامت انسانی و... از مواردی‌اند که بیان‌گر اعتدال و میانهروی امام ابوحنیفه را نشان می‌دهند.
سرچشمه‌ها/ منابع
قرآن کریم.
ابو زهره، امام محمد. (1947). ابوحنیفه حیاتهُ، عصرهُ، آرائهُ و فقهُ. بیروت- لبنان: دارالفکر‌العربی.
ابی الوفاء، العلامه الفهامه الشیخ الامام المحدث محی‌الدین ابی محمد عبدالقادر ابن ابی الوفاء محمد بن نصر‌الله بن سالم بن ابی الوفاء. (1332 ه.ق). الجواهر المضیه فی طبقات الحنیفه. الهند- حیدر آباد الدکن. بمطبعه مجلس دائرة المعارف النظامیه الکائیة.
احمدی، فضل‌احمد. (1401). «امام ابوحنیفه (رح) و مبارزه با استبداد سیاسی». هرات: فصل‌نامۀ علمی – پژوهشی غالب. 39(4). صص 57-76. <https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V39.I4.6>.
اسلامی، سید حسن. (1374). «تأملی در کتاب الوسطیه فی الاسلام». مجلۀ نقد و نظر. بهار 1374، شماره 2، صحفات 201-210.
بغدادی، الامام الحافظ ابوبکر احمد بن علی بن ثابت الخطیب. (2001). تاریخ مدینه السلام.(تاریخ بغداد) الجزء الخامس عشر. حققه، ضبط نصه و علق علیه، بشار عواد معروف. الطبعه الاولی. بیروت- لبنان: دارالغرب الاسلامی.
الجندی، عبدالحلیم. (1966). ابوحنیفه بطل الحریه و التسامح فی الاسلام. القاهره- مصر: دارالمعارف.
حوّی، احمد سعید. (2002). المدخل إلی مذهب الإمام أبی حنیفه النعمان (رح). المملکة العربیة السعودیة- جدة: دارالاندلس الخضراء.
زیدان، عبدالکریم. (2001). المدخل لدراسه الشریعه الاسلامیه. اسکندریه- مصر: دار عمر‌بن‌الخطاب.
شرباصی، احمد. (1392). چهار امام اهل سنت (تحلیل زنده‌گانی و بررسی مذاهب فقهی). ترجمۀ محمود ابراهیمی. چ دوم. تهران: انتشارات کردستان.
الشیبانی، محمد بن حسن. (2008). کتاب الآثار. ج الاول. تحقیق: خالد العّواد، بیروت- لبنان: دارالنوادر.
عبدالباقی، محمد فؤاد. (1391). اللؤلؤ و المرجان. ترجمۀ فارسی. مترجم: ابوبکر حسن‌زاده. چ پنجم. تهران: نشر احسان.
غاوجی، وهبی سلیمان. (1993). ابوحنیفه النعمان(امام الائمه الفقهاء). الطبعه الخامسه. بیروت- لبنان: الناشر دارالقلم.
القاسمی، محمد ضیاء. (1394). موافقات حضرت عمر(ض). مترجم: غلام‌محمد سربازی. بی‌جا.
النقیب، احمد بن محمد نصیرالدین. (2001). المذهب الحنفی. جزء الاول (مراحله و طبقاته، مصطلحاته و خصائصه و مؤلفاته). الطبعه الاولی. الریاض –السعودیه: مکتبه الرُشد.
سایت‌های اینترنتی
ابن قیم الجوزیه. (بی‌تا). اعلام الموقعین. برداشت: (23/ 12/ 1401). قابل دست‌رس در: <https://lib.efatwa.ir/44449/2/171/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%91%D9%8E%D8%A7>.
ثاقب، عبدالشهید. (30/ 10/ 1397). «تنوع فرهنگی؛ خط فاصل حنفیت با سلفیت». برداشت (14/ 12/ 1401). قابل دست‌رس در: <http://www.bbc.com/persian/afghanistan-46930704>.
حامد، کمال‌الدین. (28/ 03/ 1394). «نگرشی بر جای‌گاه میانهروی و اعتدال در اسلام». برداشت (11/ 12/ 1401). قابل دست‌رس در: <https://www.jomhornews.com/fa/article/67207/>.
حنانی، خلیل‌الرحمن. (30/ 08/ 2018). «سلفیت و حنفیت». برداشت: (20/ 12/ 1401). قابل دست‌رس در: <https://taqwa.no/php/29-09-21-30-08-2018.html>.
منصور، عبدالحفیظ. (13/ 8/ 1395).«میانهروی به جای افراط‌گرایی مذهبی». برداشت: (15/ 12/ 1401). قابل درست‌رس در: <http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/58321/>.
موحد، مهران. (29/9/1397). «ضرورت احیای حنفیت برای مقابله با جریان تکفیری در افغانستان». برداشت: (18/ 12/ 1401). قابل دست‌رس در: <http://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-46632393>.
موسوی، علی. (30/ 3/ 1398). «آموزه‌های امام ابوحنیفه، آماج تکفیر و افراط». برداشت: (20/12/1401). قابل دست‌رس در: <http://www.jomhornews.com/fa/note/117561/>.
References
The Holy Quran. (Arbic).
Abdulbaghi, Mohammad Fouad. (2011). Pearl and Al Marjan. Persian translation. Translator: Abu Bakr Hassanzadeh. What is the fifth Tehran: Ehsan Publishing? (Persian).
Abi al-Wafa, Allamah al-Fahama al-Sheikh al-Imam al-Muhaddith Muhyiddin Abi Muhammad Abd al-Qadir ibn Abi al-Wafa Muhammad bin Nasrullah bin Salem bin Abi al-Wafa. (1332 AH). Al-Jawahir al-Madiya in Tabaqat al-Hanifa. India - Hyderabad-al-Dakkan. Published by Majlis Al-Nazamieh al-Ka'i Encyclopaedia. (Arbic).
Abu Zahra, Imam Muhammad. (1947). Abu Hanifa Hayate, Asra, Arae and Fiqh. Beirut-Lebanon: Dar al-Fikr al-Arabi. (Arbic).
Ahmadi, Fazal Ahmad. (1401). "Imam Abu Hanifa (RA) and the fight against political tyranny". Herat: Ghalib scientific-research quarterly. 39(4). pp. 57-76. <https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V39.I4.6>. (Persian).
Aljundi, Abdul Halim. (1966). Abu Hanifah is the hero of the war and tolerance in Islam. Cairo-Egypt: Dar al-Maarif. (Arbic).
Al-Naqeeb, Ahmed bin Muhammad Nasiruddin. (2001). al-Mazhab al-Hanafi. The first part (stages and classes, terms, characteristics and components). First edition Al-Riyadh - Al-Saudia: Maktaba Al-Rushd. (Arbic).
Al-Qassimi, Mohammad Zia. (2014). Hazrat Umar's approval. Translator: Gholam Mohammad Sarbazi. Out of place. (Persian).
Al-Shibani, Muhammad bin Hassan. (2008). Antiquities book. C. Awal. Research: Khalid Al-Awad, Beirut-Lebanon: Dar al-Wadr. (Arbic).
Baghdadi, Imam al-Hafiz Abu Bakr Ahmad bin Ali bin Thabit al-Khatib. (2001). History of Madinah al-Salam. (History of Baghdad) part 15 Haqqah, recording the text and commenting on it, the famous Bashar Awad. First edition Beirut-Lebanon: Dar al-Gharb al-Islami. (Arbic).
Eslami, Seyyed Hassan. (1374). "A Reflection on the Book of Al-Wasatiyyah in Islam". Criticism magazine. Spring 2014, number 2, pages 201-210. (Persian).
Ghaoji, Wehbi Suleiman. (1993). Abu Hanifah Al-Nu'man (Imam of the Imams of the Jurisprudents). Fifth edition. Beirut-Lebanon: Al-Nasher Dar Al-Qalam. (Arbic).
Hawi, Ahmed Saeed. (2002). Introduction to the religion of Imam Abi Hanifa al-Nu'man (RA). Kingdom of Saudi Arabia- Jeddah: Dar al-Andalus al-Khadera. (Arbic).
Sherbasi, Ahmed. (2012). Four Sunni imams (analysis of their lives and examination of jurisprudence). Translated by Mahmoud Ebrahimi. Ch II. Tehran: Kurdistan Publications. (Persian).
Zidane, Abdul Karim. (2001). Introduction to Al-Shari'a al-Islamiyyah. Alexandria-Egypt: Dar Omar bin al-Khattab. (Arbic).
Websites
Hamed, Kamaluddin. (28/03/1394). "An attitude towards the place of moderation in Islam". Harvest (11/12/1401). Available at: <https://www.jomhornews.com/fa/article/67207/>. (Persian).
Hanani, Khalil al-Rahman. (08/30/2018). "Salafism and Hanafism". Collection: (12/20/1401). Available at: <https://taqwa.no/php/29-09-21-30-08-2018.html>. (Persian).
Ibn Qayyim al-Jawziyya. (Beta). Aulam al moqaeen. Collection: (23/12/1401). Available at: <https://lib.efatwa.ir/44449/2/171/%D9%88%D9%8E%D8%A3%D9%8E%D9%85%D9%91%D9%8E% D8%A7>. (Arbic).
Mansour, Abdul Hafeez. (13/8/1395). "Moderation instead of religious extremism". Collection: (15/12/1401). Available at: <http://www.payam-aftab.com/fa/doc/news/58321/>. (Persian).
Mohed, Mehran. (29/9/2017). "The necessity of revival of Hanafi to deal with Takfiri flow in Afghanistan". Collection: (12/18/1401). Available at: <http://www.bbc.com/persian/blog-viewpoints-46632393>. (Persian).
Mousavi, Ali. (30/ 3/ 2018). "The teachings of Imam Abu Hanifah, the purpose of takfir and extremism". Collection: (12/20/1401). Available at: <http://www.jomhornews.com/fa/note/117561/>. (Persian).
Saqib, Abdul Shaheed. (10/30/1397). "Cultural diversity; the dividing line between Hanafism and Salafism. Harvest (12/14/1401). Available at: <http://www.bbc.com/persian/afghanistan-46930704>. (Persian).
چاپ شده
ارجاع به مقاله
شماره
نوع مقاله
مجوز
حق نشر 2023 فصل‌نامه علمی -پژوهشی غالب
این پروژه تحت مجوز بین المللی Creative Commons Attribution 4.0 می باشد.
