بررسی چالش‌های عدالت غیررسمی در شهر هرات
DOI:
https://doi.org/10.58342/ghalibqj.V.14.I.2.11واژه‌گانِ کلیدی:
شورای مردمی، منازعۀ اجتماعی، عدالت غیررسمی، جرگه، هرات، افغانستانچکیده
بسیاری از مسائل حقوقی و قضایای جنایی از طریق عدالت غیررسمی و توسط شوراهای مردمی حل‌و‌فصل می‌شوند؛ اگرچه رسیده‌گی به دعاوی در حیطۀ صلاحیت نهادهای عدلی و قضایی است؛ اما هنوز بخشی از مسائل به‌صورت اصلاحی داوری و مرافعه می‌گردد. این شیوۀ رسیده‌گی که در هرات هم اجرایی می‌شود، ممکن است مزایایی داشته باشد؛ اما بدون مشکل نیست. این چالش‌ها کدام است؟ طرح این مسأله، با درنظر‌داشت گسترۀ وسیع کاربرد عدالت غیررسمی در کشور، مهم بوده و ضروری به‌نظر می‌رسد. هدف تحقیق حاضر این بوده که به این پرسش باسخ دهد که: چالش‌های عدالت غیررسمی در شهر هرات چیست؟ این تحقیق از نوع کیفی بوده و با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده است. دادههای تحقیق، به شیوۀ آمیخته، ضمن مطالعات کتاب‌خانه‌یی از طریق مصاحبۀ عمقی با استفاده از روش تحلیل مضمون، تهیه شده است. تحقیق حاضر، در قلم‌رو مکانی شهر هرات و محدودۀ زمانی پنج سال اخیر (۱۳۹۹- ۱۴۰۳) از طریق مصاحبه با ده تن از اعضای شوراهای مردمی و یا آگاهان حقوقی که در حل منازعه دخیل بوده اند، صورت گرفته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهند که: عدالت غیررسمی در افغانستان با چالش‌هایی هم‌چون: عدم توجه به اصل تناسب جرم و مجازات، فقدان نگاه تنبیهی به مرتکب، تحکیم نابرابری، نادیده‌گرفتن حقوق دفاعی متهم، برخورداری از اختیارات گستردۀ اعضای شورا، خوش‌بینی بیش‌از‌اندازه به توانایی شورا، قابل پیش‌بینی‌نبودن فیصلۀ شورا و نتایج آن و در‌نهایت احتمال ایجاد سرگردانی برای طرفین منازعه، مواجه می‌باشد.
سرچشمه‌ها/ منابع
آشوری، محمد. (1382). جایگزین‌های زندان یا مجازات‌های بینابین. تهران: انتشارات گرایش.
آنسل، مارک. (1401). دفاع اجتماعی. ترجمۀ حسین علی نجفی ابرندآبادی و محمد آشوری. چ ششم. تهران: گنج دانش.
بریث ویت، جان. (1383). «پیوند‌دادن پیش‌گیری از جرم به عدالت ترمیمی». ترجمة علی شریف‌زاده. مجلة حقوقی دادگستری. 68(شماره 49-48). 285-306. https://www.jlj.ir/article_44538.html
خزانی، منوچهر. (1377). «بررسی نظری و عملی تسریع آیین دادرسی کیفری در فرایند کیفری (مجموعه مقالات)» تهران: انتشارات گنج دانش.
خواجه‌نوری، یاسمن. (1388). «جلوه‌های دادرسی‌عادلانه در حقوق کیفری کودکان» در: تازه‌های علوم جنایی (مجموعه مقالات). زیر نظر دکتر علی¬حسین نجفی‌ابرندآبادی. تهران: انتشارات سمت.
شاملو، باقر. (1403). اصل برائت کیفری در نظام‌های نوین دادرسی. در: علوم جنایی (در تجلیل از استاد دکتر محمد آشوری). چ هشتم. تهران: انتشارات سمت.
شیری، علمدار سلیمان‌پور. (1386). جلوه¬های عدالت ترمیمی در نظام کیفری ایران. پایان‌نامۀ مقطع کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی. تهران: دانش‌گاه شهید بهشتی، دانش‌کدۀ حقوق.
عباسی، مصطفی. (1382). افق¬های نوین عدالت ترمیمی در عدالت غیر رسمی کیفری. تهران: انتشارات دانشور.
9. علامه، غلام‌حیدر. (1396). حقوق جزای عمومی افغانستان. چ ششم. کابل: نشر واژه.
غلامی، حسین. (1398). عدالت ترمیمی. تهران: انتشارات سمت.
قاسمی، راضیه. (1395). «چالش‌ها و موانع اجرای عدالت ترمیمی در نظام کیفری ایران». اصفهان: پایان‌نامة فوق‌لیسانس دانش‌کدة حقوق و معارف اسلامی. دانش‌گاه اشرفی اصفهانی.
گسن، رموند. (1385). «ملاحظه¬های در‌بارۀ هدف آیین دادرسی کیفری». ترجمة شهرام ابراهیمی. مجلة حقوقی دادگستری. 70(شمارة 57-56). 333-348. https://doi.org/10.22106/jlj.2006.11486
ماکسل، گابریل؛ موریس، الیسون. (1382). «عدالت ترمیمی؛ الگوی جدید تفکر در امور کیفری». ترجمة حسین غلامی. پژوهش حقوق عمومی. 5(9). 183-205. https://qjpl.atu.ac.ir/article_3027.html
محقق، محمد حسن. (1397). دادرسی¬هاي ترمیمی غیررسمی در افغانستان. فصل‌نامۀ علمی مطالعات علوم انسانی پژوهان. شماره 10 و 11. https://pajuhansj.ut.ac.ir/article_79353_81dd801f925c3663747754833d62a808.pdf
محقق، محمد‌حسن. (1392). «مطالعة تطبیقی جلوه‌های عدالت ترمیمی در حقوق جزای ایران و افغانستان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرم شناسی. تهران: دانش‌کدۀ حقوق دانش‌گاه تهران.
نجفی ابرندآبادی، علی¬حسین و هم‌کاران. (1384). «عدالت برای بزه¬دیدگان». میزگرد. مجله حقوقی دادگستری. 52 و 53. 67 – 84. http://noo.rs/whB3B
نجفی ابرندآبادی، علی¬حسین. (1390). مباحثی در علوم جنایی. ویراست ششم. به کوشش شهرام ابراهیمی؛ جرم‌شناسی (عدالت ترمیمی)، تقریرات و تنظیم: محسن برهانی و امیر حمزه زینالی. بیجا.
نوربخش، سیدمحمدامین؛ والی‌زاده، سیده سمیه. (1396). «جرم‌شناسی عدالت ترمیمی». کنفرانس ملّی تحقیقات علمی جهان در مدیریت، حسابداری، حقوق و علوم اجتماعی. https://sid.ir/paper/897151/fa
References
Ashouri, Mohammad. (2003). Alternatives to Prison or Intermediate Punishments. Tehran: Gerayesh Publishing. [In Persian]
Ancel, Marc. (2022). Social Defense. Translated by Hossein Ali Najafi Abrandabadi & Mohammad Ashouri. 6th ed. Tehran: Ganj-e Danesh. [In Persian]
Braithwaite, John. (2004). “Linking Crime Prevention to Restorative Justice.” Translated by Ali Sharifzadeh. Judiciary Legal Journal, 68(48–49), 285–306. https://www.jlj.ir/article_44538.html [In Persian]
Khazani, Manouchehr. (1998). “Theoretical and Practical Review of Speeding Up Criminal Procedure in the Criminal Process (Collected Articles).” Tehran: Ganj-e Danesh Publishing. [In Persian]
Khajeh-Nouri, Yasaman. (2009). “Aspects of Fair Trial in Juvenile Criminal Law.” In: Recent Advances in Criminal Sciences (Collected Articles). Edited by Dr. Ali Hossein Najafi Abrandabadi. Tehran: SAMT Publishing. [In Persian]
Shamloo, Baqer. (2024). The Principle of Criminal Presumption of Innocence in Modern Procedural Systems. In: Criminal Sciences (In Honor of Professor Dr. Mohammad Ashouri), 8th ed. Tehran: SAMT Publishing. [In Persian]
Shiri, Almdar Soleimanpour. (2007). Manifestations of Restorative Justice in the Iranian Criminal Justice System. Master’s Thesis in Criminal Law and Criminology. Tehran: Shahid Beheshti University, Faculty of Law. [In Persian]
Abbasi, Mostafa. (2003). New Horizons of Restorative Justice in Informal Criminal Justice. Tehran: Daneshvar Publishing. [In Persian]
Allama, Gholam Haidar. (2017). General Criminal Law of Afghanistan. 6th ed. Kabul: Vajeh Publishing. [In Persian]
Gholami, Hossein. (2019). Restorative Justice. Tehran: SAMT Publishing. [In Persian]
Ghasemi, Razieh. (2016). “Challenges and Obstacles of Implementing Restorative Justice in the Iranian Criminal System.” Master’s Thesis in Law and Islamic Studies. Esfahan: Ashrafi Esfahani University. [In Persian]
Gassin, Raymond. (2006). “Considerations on the Purpose of Criminal Procedure.” Translated by Shahram Ebrahimi. Judiciary Legal Journal, 70(56–57), 333–348. https://doi.org/10.22106/jlj.2006.11486 [In Persian]
Maxwell, Gabrielle & Morris, Allison. (2003). “Restorative Justice: A New Model of Thinking in Criminal Matters.” Translated by Hossein Gholami. Public Law Research, 5(9), 183–205. https://qjpl.atu.ac.ir/article_3027.html [In Persian]
Mohaqeq, Mohammad Hassan. (2018). Informal Restorative Proceedings in Afghanistan. Scientific Quarterly of Humanities Studies of Pajuhan, Issues 10–11. https://pajuhansj.ut.ac.ir/article_79353_81dd801f925c3663747754833d62a808.pdf [In Persian]
Mohaqeq, Mohammad Hassan. (2013). “A Comparative Study of the Manifestations of Restorative Justice in the Criminal Law of Iran and Afghanistan.” Master’s Thesis in Criminal Law and Criminology. Tehran: Faculty of Law, University of Tehran. [In Persian]
Najafi Abrandabadi, Ali Hossein & Colleagues. (2005). “Justice for Victims.” Roundtable. Judiciary Legal Journal, 52–53, 67–84. http://noo.rs/whB3B [In Persian]
Najafi Abrandabadi, Ali Hossein. (2011). Topics in Criminal Sciences. 6th ed. Edited by Shahram Ebrahimi; Criminology (Restorative Justice), Notes by Mohsen Borhani & Amir Hamzeh Zeinali. No place of publication. [In Persian]
Nourbakhsh, Seyed Mohammad Amin & Valizadeh, Seyyedeh Somayeh. (2017). “Criminology of Restorative Justice.” National Scientific Conference on Global Research in Management, Accounting, Law, and Social Sciences. https://sid.ir/paper/897151/fa [In Persian]
